10 05 praca z lektura ten obcy, DYDAKTYKA
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Praca z lekturą
Te n o b c y
Jarosław Czechowicz
Sześć lekcji dla szkoły podstawowej
Powieść Ireny Jurgielewiczowej cieszy się du-
żą popularnością wśród uczniów szkół podsta-
wowych, ponieważ jest lekturą opowiadającą
historię bardzo prawdopodobną i taką, któ-
ra mogłaby mieć miejsce w życiu. Dzieci bar-
dzo chętnie rozmawiają o rozterkach i proble-
mach, jakich sami byliby w stanie doświadczyć.
Przedstawiony przeze mnie cykl lekcji związa-
nych z omówieniem lektury
Ten obcy
wychodzi
naprzeciw oczekiwaniom młodych czytelników,
którzy z opisanymi bohaterami i ich perypetia-
mi bardzo często się identyfikują.
Miejsce akcji: wieś Olszyny nad rzeką Młynów-
ką, 150 km od Warszawy, w pobliżu miasteczka
Kamionka (szczegóły topograficzne podkreśla-
jące prawdziwość miejsca zdarzeń znajdują się
na kartach powieści; jeżeli czas na to pozwoli,
można z uczniami ich poszukać na mapie).
Rozmowanatematproblematykipowieśc.
Przypomnienie pojęcia „wątek”, wskazanie wąt-
ku głównego i wątków pobocznych. Ta część
lekcji i zapis, jaki po niej pozostanie, będzie
punktem wyjścia do dalszych zajęć.
Wątek główny: historia ucieczki z domu, po-
bytu w Olszynach i poszukiwania wujka przez
Zenka Wójcika.
Wątki poboczne: historia przyjaźni Mariana, Jul-
ka, Uli i Pestki; uczucie rodzące się między Ulą
a Zenkiem; skomplikowane relacje między Ulą
ijejojcem.
Zadanie domowe (utrwalające wnioski z lekcji)
odnosi się do tematu i ma polegać na na-
pisaniu, dlaczego historia opisana przez Irenę
Jurgielewiczową jest prawdziwa jak życie.
Lekcja I: Historia prawdziwa jak życie.
Wstępna rozmowa na temat wrażeń po prze-
czytaniu powieści; wskazanie, że fabuła jest
prawdopodobna i że jest to książka o codzien-
nym życiu; temat lekcji powinien zostać zapi-
sany na tablicy dopiero po tej rozmowie. Udo-
wodnienie tezy tematu przez wskazanie miejsca
iczasuakcji.
Czas akcji: wakacje, opowieść rozpoczyna się
we wtorek 11 lipca.
20
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
scenariusze
Lekcja II i III: Kim jest obcy? Zenek Wójcik
i czwórka przyjaciół z Olszyn.
Dwie jednostki lekcyjne, poświęcone omówie-
niu wątku głównego powieści oraz jednego
z pobocznych, dotyczącego przyjaźni czwórki
dzieci.
Rozpoczęcie od wyjaśnienia pojęcia „obcy” (ta-
ki, który nie należy do czegoś, jest niewłaści-
wy komuś, znajduje się w miejscu, z którego
nie pochodzi) i uzasadnienie stosowności tytu-
łu nadanego powieści.
Narysowanie prostego schematu, pokazujące-
go odmienność Zenka od pozostałych dzieci,
która przedstawiona jest na początku fabuły.
w historię rodzinną, o której będzie się rozma-
wiać na kolejnej lekcji. Przykładowe cechy cha-
rakteru bohatera: samodzi e l n y, o d w a ż n y, p o m y -
s ł o w y, d z i e l n y, m ę ż n y, s p r y t n y.
Śledzenie wydarzeń pod kątem rozwoju przy-
jaźni między Zenkiem a pozostałą czwórką
dzieci.
Zadanie domowe mające charakter podsumo-
wujący i analityczny: Czy taki chłopiec jak Ze-
nek Wójcik mógłby Ci zaimponować?
Lekcja IV: Czy Zenek Wójcik musiał uciec
z domu?
Lekcja koncentruje się na przeszłości i te-
raźniejszości losów tytułowego bohatera, dla-
tego też istotne jest zrekonstruowanie wraz
z uczniami historii, w jaki sposób dzieciz Ol-
szyn poznają sekret Zenka, i omówienie powo-
dów, dla których uciekł z domu.
Uzmysłowienie uczniom, czego brakowało
w domu rodzinnym Zenka, za pomocą tabe-
li wartości kontrastujących ze sobą:
ZENEK WÓJCIK
MARIAN
JULEK
ULA
PESTKA
Po wskazaniu, że tytułowy obcy pojawia się
w miejscu, z którego nie pochodzi, scharakte-
ryzowanie czwórki dzieci, które do czasu poja-
wienia się Zenka Wójcika tworzą własną, zgraną
paczkę. Wskazanie także celu pobytu w Olszy-
nach i tego, z kim dzieci spędzają lato. Praca
z tekstem lektury.
Przykładowy zapis krótkich notatek dotyczą-
cych czwórki przyjaciół:
Marian – najstarszy z dzieci, dwa lata starszy
od swego brata Julka, rozważny, prawdomówny,
uczciwy, gotów do poświęceń, odważny;
Julek – bardzo ciekawy świata, żywy i sponta-
niczny, radosny lekkoduch, zafascynowany Zen-
kiem i uważający go za wzór do naśladowania;
Ula – bardzo nieśmiała, skryta, zamknięta
w sobie, wrażliwa, uczciwa, mądra i sumienna;
Pestka – bardzo żywiołowa, pełna energii
i zapału do różnych działań, często zachowu-
jąca się jak chłopak, pomysłowa i otwarta.
Charakterystyka Zenka Wójcika pod kątem po-
jęcia „obcy”, „niewłaściwy czemuś”. Wskazanie
cech charakteru bez szczegółowego wnikania
Dom rodzinny
Dom Zenka
mama, tata, ro-
dzeństwo, miłość,
przyjaźń, zaufanie,
poczucie bezpie-
czeństwa, radość,
zrozumienie, ciepło,
serdeczność
pustka po śmierci
mamy, ojciec uważa-
jący syna za ciężar,
brak porozumienia,
miłości, szacunku,
alkohol, przemoc,
smutek, cierpienie
Rozmowa na temat ucieczki Zenka; wskazanie
powodów ucieczki przy jednoczesnym zazna-
czeniu, iż sam czyn – samowolne opuszczenie
prawnego opiekuna – jest czymś zasługującym
na naganę. Powody ucieczki mogą zostać wpi-
sane do zeszytów, co pomoże uczniom odpo-
wiedzieć na pytanie zawarte w temacie.
Lekcja V: Jak rodzi się miłość w powieści Ire-
ny Jurgielewiczowej?
Zajęcia koncentrują się na wątku dotyczącym
rozwoju miłości między Ulą a Zenkiem. Na
21
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
scenariusze
samym wstępie trzeba zaznaczyć, iż uczucie
między nimi stopniowo się rozwija, by dopiero
na końcu zostać nazwane miłością.
Pracując z tekstem, uczniowie wskazują istotne
momenty, wpływające na rozwój uczucia mię-
dzy młodymi ludźmi. Przykładowe momenty
(etapy) rodzącej się miłości, jakie należy roz-
ważyć podczas lekcji:
1. Pierwsza rozmowa Uli z Zenkiem i wzajemne
zainteresowanie,
2. Szczere wyznania Zenka dotyczące jego ma-
my,
3. Fikcyjny list, jaki Ula pisze po odejściu chłop-
ca,
4. Następujące zaraz po napisaniu listu pota-
jemnespotkanieipożegnalnesłowa:„Urszula,
Ty jesteś jedyna na świecie”,
5. Działania Uli zmierzające do spłaty długu
Zenka,
6. List Zenka z wyznaniem miłości po ostatecz-
nym opuszczeniu Olszyn.
Dokładne prześledzenie losów bohaterów jest
istotne dla zrozumienia przez dzieci wagi tej
przyjaźni przeradzającej się w miłość i korzyści,
jakie daje ona zarówno Uli, jak i Zenkowi.
Zadanie domowe, mające na celu twórcze roz-
winięcie omawianej historii: Ula po roku pisze
list do Zenka, w którym wspomina przeszłość
i pisze o tym, jak jej się obecnie wiedzie. Moż-
na dokonać podziału na grupy i dziewczyn-
kom zlecić powyższe zadanie, chłopcom zaś
napisanie podobnego listu w imieniu Zenka
Wójcika.
2. Co Ula pomyślała, kiedy zdecydowano o za-
prowadzeniu Zenka do jej ojca – lekarza?
3. Jak przebiegała rozmowa Uli z ojcem po
zabiegu?
4. Jak dziewczynka odnosi się do ojca, kiedy
usiłuje pożyczyć od niego pieniądze na spłatę
długu Zenka?
5. Jak przebiega końcowa rozmowa między ni-
mi, w której wzajemnie wyjaśniają, co wcześniej
robili i co czuli? (można odczytać przebieg ca-
łej rozmowy)
W formułowaniu notatki końcowej należy
uwzględnić, że Ula przez dłuższy czas uzna-
je swego ojca za obcego człowieka, ponieważ
jest przekonana, że ją opuścił. Doktor Zalew-
ski nie ma okazji wytłumaczyć tego, co się
z nim działo po śmierci żony i mamy Uli, dla-
tego też niechęć dziewczynki nasila się, a ojcu
coraz trudniej do niej dotrzeć. Dopiero koń-
cowe zdarzenia powieści dają okazję do wyja-
śnienia sobie wszystkiego i wzajemnego pojed-
nania.
Kończąc lekcję, warto zapytać dzieci, czy rozu-
mieją postępowanie dziewczynki, czy są w sta-
nie zrozumieć jej upór i nasilającą się niechęć,
brak chęci porozumienia mimo starań ze stro-
ny ojca.
***
Omówienie lektury według podanego przeze
mnie wzoru pozwala na wieloaspektowe i twór-
cze rozważenie bogatej problematyki utworu.
Zajęcia można dowolnie modyfikować w zależ-
ności od oczekiwań zespołu klasowego. Istot-
ne w zaprezentowanym przeze mnie cyklu jest
ustawiczne wskazywanie, że jest to książka bar-
dzo bliska codziennemu życiu. Tym samym
gruntuje się w uczniach przekonanie, że dobra
literatura często powstaje dzięki bacznej ob-
serwacji rzeczywistości. Lekturę bliską ich co-
dziennym problemom uczniowie z pewnością
na długo zapamiętają i będą polecać do prze-
czytania rówieśnikom.
Lekcja VI: Czasem trudno być ojcem. . .
Celem lekcji jest omówienie wątku skompliko-
wanych relacji łączących Ulę ze swoim ojcem;
tok zajęć podporządkowany jest dokładnej re-
konstrukcji zdarzeń z uwzględnieniem sytuacji
i rozmów pokazujących relacje córki z tatą.
Przykładowe pytania, które prowadzący może
zadać, omawiając ten temat:
1. Kiedy dowiadujemy się, że relacje Uli i jej
ojca nie są dobre? (szereg sytuacji opisanych
na początku powieści)
22
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
[ Pobierz całość w formacie PDF ]