10 rekreacyjne biegi, Narciarstwo biegowe
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
STUDIA I MONOGRAFIE NR 63
NARCIARSTWO BIEGOWE
10. REKREACYJNE BIEGI NARCIARSKIE
Grzegorz Sadowski
*
10.1. Rekreacja i turystyka narciarska
Biegi narciarskie są prostą, zdrową i szeroko dostępną formą ruchu.
Uprawiać je można nie tylko na poziomie sportu wyczynowego. Rekreacja
i turystyka narciarska stanowią szerokie zaplecze narciarstwa biegowego.
Spacerować, wędrować na nartach można wszędzie tam, gdzie leży śnieg –
zarówno w górach, jak i na terenach nizinnych. Prosta struktura tego ruchu
powoduje, że rekreację, turystykę na nartach biegowych uprawiać mogą
ludzie w różnym wieku, o zróżnicowanym poziomie przygotowania kondy-
cyjnego i sprawnościowego.
Najbardziej popularną formą turystyki uprawianej w okresie zimowym są
wędrówki narciarskie, które mogą przyjąć formę spacerów, wycieczek i raj-
dów narciarskich. Spacery nie wymagają specjalnego przygotowania i mogą
je uprawiać wszyscy ludzie bez względu na wiek i płeć.
Jedno- lub dwudniowe wyjazdy na narty w dni wolne od pracy i nauki
przyjmują formę wycieczek. Należy je organizować w taki sposób, aby suma
czasu przeznaczonego na dojazd i powrót nie była większa od czasu trwania
wędrówki narciarskiej.
Rajdami narciarskimi nazywamy wycieczki, które trwają dłużej niż dwa
dni. Wymagają one od uczestników dużego doświadczenia i zaleca się je
wytrawnym narciarzom.
Uprawianie turystyki narciarskiej umożliwia poznawanie ciekawych
regionów i zakątków przyrodniczych, kulturowych i historycznych. Rajdy,
wycieczki narciarskie usprawniają i hartują organizm, wpływają na podwyż-
szenie wydolności i kondycji fizycznej. Umożliwiają obcowanie z przyrodą,
dostarczając wielu doznań estetycznych związanych z pięknem zimowego
krajobrazu. Wędrowanie na nartach po nieprzetartym szlaku, zakładanie
pierwszego śladu w zimowej scenerii lasu zapewnia przyjemne, zdrowe spę-
dzenie czasu oraz doskonały relaks fizyczny i psychiczny. Na ten drugi zwracał
również uwagę wcześniej J. Zdebski (w podrozdziale
4.1.
Rekreacyjne walory
narciarstwa biegowego
).
* AWF Warszawa
230
Grzegorz Sadowski
Pionierami turystyki narciarskiej na ziemiach polskich byli Józef Schna-
ider i Stanisław Barabasz. Na przełomie XIX i XX wieku krzewili oni narciar-
stwo w Karpatach Wschodnich i Tatrach. Po odzyskaniu niepodległości przez
Polskę turystyka narciarska dynamicznie rozwijała się w latach trzydziestych
zeszłego wieku w Czarnohorze. Dogodne do uprawiania tej formy aktywności
fizycznej ukształtowanie gór oraz doskonałe warunki śniegowe ściągały w te
regiony wielu narciarzy, szczególnie ze Lwowa i Stanisławowa. W rejonie
Czarnohory funkcjonowały cztery polskie schroniska, które w okresie ferii
i świąt zawsze miały komplet gości. Narciarze mieli więc doskonałe warunki
do uprawiania turystyki – w tamtych czasach tej tradycyjnej, telemarkowej,
z wykorzystaniem tzw. fok do podchodzenia. Obecnie, mimo że żadne z by-
łych schronisk nie funkcjonuje, turystom z Polski stworzono już warunki do
przyjazdu w te tereny i ponownego odkrywania niepowtarzalnego uroku
Czarnohory.
Po drugiej wojnie światowej turystyka narciarska w Polsce przeżywała
swoje apogeum w latach pięćdziesiątych. W 1951 roku rozpoczęło swoją
działalność PTTK, a zorganizowany w 1952 roku rajd narciarski przez Be-
skidy, Gorce i Tatry zgromadził 2500 uczestników, którzy w 288 drużynach
pokonali trasę o łącznej długości ok. 2000 kilometrów.
Obecnie turystyka narciarska w naszym kraju nie cieszy się taką popular-
nością. Czasy Barabasza i Schnaidera oraz epoka romantyzmu w narciarstwie,
którą reprezentowali, minęły. Dzisiejsze narciarstwo jest jak gdyby odbiciem
naszych czasów. Dominuje narciarstwo zjazdowe, szybkość, pośpiech, maksy-
malnie korzysta się z kolejek linowych i wyciągów narciarskich, które ogra-
niczają wysiłek fizyczny. Tradycyjne narciarstwo turystyczne – to z plecakiem
i fokami, romantyką wędrówek po nieprzetartych szlakach, połączone ze
zdobywaniem wiedzy krajoznawczej – ma obecnie niewielu zwolenników.
Jedynym regionem w naszym kraju, w którym obserwuje się w ostatnich
latach odradzanie się rekreacji i turystyki narciarskiej, jest obszar gór Izerskich,
a zwłaszcza okolice Jakuszyc. Sprzyja temu dostępny, łagodny teren, doskonałe
warunki śniegowe i specyficzna atmosfera, którą tworzą nie tylko polscy nar-
ciarze. Bazą wypadową w Góry Izerskie są Jakuszyce, gdzie w dalszym ciągu
rozbudowuje się ośrodek narciarstwa biegowego, z którego usług korzystają
również narciarze turyści. Na ich potrzeby przygotowuje się specjalne rekre-
acyjne trasy wycieczkowe, których łączna długość wynosi około 100 km.
Propagując różne formy turystyki narciarskiej należy pamiętać, że Polska
na przeważającej części swojego obszaru jest krajem nizinnym. Góry i pogórze
zajmują w naszym kraju 2,9% powierzchni, a średnia wysokość wynosi 169
m n.p.m. Choć ostanie zimy nie obfitują w opady śnieżne, to jednak można
uprawiać rekreacyjne i turystyczne narciarstwo na wybranych terenach ni-
zinnych. Poniżej podano kilka takich miejsc i obszarów.
10. Rekreacyjne biegi narciarskie
231
W nizinnych regionach naszego kraju najciekawsze tereny do uprawiania
wędrówek narciarskich znajdują się na Pojezierzu Pomorskim w tzw. Szwajca-
rii Kaszubskiej (Wzgórza Szymborskie z Wieżycą, 329 m n.p.m.), Pojezierzu
Mazurskim (Wzgórza Szeskie, 309 m n.p.m.), Podlasiu Wschodnim (Puszcza
Knyszyńska) oraz na terenie Roztocza.
W północno-wschodnim zakątku Polski, na Suwalszczyźnie, od ponad
dwudziestu lat na przełomie stycznia i lutego odbywają się Wędrówki Północy.
Rajd ten organizowany jest przez oddział PTTK w Suwałkach pod patrona-
tem Komisji Turystyki Narciarskiej Zarządu PTTK. Tradycyjne trasy rajdu
wiodły z Gołdapi do Suwałk lub odwrotnie. Przebiegają one bardzo ciekawie
ukształtowanym terenem między innymi przez Wzgórza Szeskie i Puszczę
Romincką. Rajd ten mimo kapryśnych w ostatnich latach zim cieszy się dość
dużą popularnością. Jego uczestnicy to ludzie w różnym wieku i o różnym
poziomie zaawansowania narciarskiego. Wzgórza Mazur Garbatych umożli-
wiają wykonywanie atrakcyjnych zjazdów, a dodatkowych atrakcji dostarcza
bieg po skutych lodem jeziorach. Wysokość bezwzględna tych wzgórz rzadko
przekracza 300 m n.p.m. (Szeska Góra 309 m, Tatarska Góra 308 m), ale wy-
sokość względna dochodzi niejednokrotnie do 100 m, co cieszy miłośników
narciarstwa. Spotyka się tu wiele form rzeźby polodowcowej, jak: kemy, ozy,
drumliny, rynny a nawet doliny wiszące. Zatrzymać się również warto przy
ciekawych zabytkach budownictwa (kościoły, dworki, mosty).
Do wyjątkowych miejsc w północnej Suwalszczyźnie należy zaliczyć
okolice Wiżajn, Smolnik i Stańczyk. Znajdują się one na obszarze Suwal-
skiego Parku Krajobrazowego. Niezwykła rzeźba terenu, piękna przyroda
oraz surowy klimat (rejon ten nazywany jest w Polsce biegunem zimna)
kuszą miłośników śnieżnych tras swoją urodą. Pod względem klimatycznym
zaznaczają się tu najsilniej w granicach Polski cechy klimatu kontynentalne-
go, wyrażające się w stosunkowo długich i mroźnych zimach z najniższymi
(poza terenami górskimi) temperaturami miesięcy zimowych, z najdłuższym
zaleganiem pokrywy śnieżnej, z najdłuższym trwaniem zlodowacenia jezior
i rzek (do 3 miesięcy), a także z najkrótszym okresem wegetacyjnym (180–190
dni). Przemierzając te tereny na nartach, szczególnie w okolicy Wiżajn, od-
nosi się wrażenie wędrowania w terenie górskim. Krajobrazy są tu piękne,
ale najważniejszy jest ruch fizyczny, czyste powietrze i bezpośredni kontakt
z piękną przyrodą, co pozwala zregenerować swoje siły zarówno fizyczne,
jak i psychiczne.
Bardzo ciekawą konfigurację oraz poszycie leśne mają tereny Puszczy
Knyszyńskiej (położonej na Wysoczyźnie Białostockiej), a szczególnie oko-
lice Supraśla (15 km na wschód od Białegostoku). Supraśl otoczony jest ze
wszystkich stron dużymi, sięgającymi do kilkudziesięciu kilometrów obsza-
rami leśnymi, które obfitują w przepiękne zakątki i uroczyska. Ciekawe te-
232
Grzegorz Sadowski
reny pokonuje się wędrując na wschód od Supraśla, przez Krzemienne Góry
w kierunku Sokołdy (ok. 15 km) lub na podobnym dystansie do Królewskiego
Mostu i jeszcze dalej, przez Wzgórza Świętojańskie do Sokola. Z Sokołdy
możemy przemierzać Puszczę Knyszyńską w kierunku północnym do Sokółki
(ok. 20 km) lub na południe do Walił (25 km). Kierunek wędrówki wyznacza-
ją oznakowania pieszych szlaków turystycznych. Wędrowanie w tym rejonie
zimą na nartach jest prawdziwą przyjemnością.
W środkowej części Polski, pomiędzy Zatoką Gdańską a Górnym Śląskiem
należy wyróżnić trzy obszary położone w bezpośrednim sąsiedztwie dużych
aglomeracji, dogodne do uprawiania narciarstwa: Pojezierze Kaszubskie i Bory
Tucholskie, Puszczę Kampinoską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską.
Rozległe tereny często wykorzystywane przez narciarzy ma ponadto
w swoich granicach wiele dużych miast. Las Kabacki i Bielański w Warsza-
wie, Las Łagiewnicki w Łodzi, krakowski Lasek Wolski, Trójmiejski Park
Krajobrazowy oraz lasy miejskie w Olsztynie i Białymstoku – to tylko kilka
przykładów takich miejsc.
Na terenach nizinnych niestety nie zawsze w okresie zimowym panują
dostatecznie dobre warunki śniegowe. W miarę stabilna pokrywa śnieżna
zalega w Polsce tylko na obszarach położonych powyżej 600 m n.p.m. Moż-
na więc powiedzieć, że wszystkie góry znajdujące się na terytorium naszego
kraju nadają się do uprawiania turystyki narciarskiej. Szczególnie polecane
są Bieszczady Zachodnie, Beskid Wysoki i Śląski oraz Karkonosze i Góry
Izerskie.
Łagodne, długie grzbiety beskidzkie są wprost wymarzone do uprawiania
narciarstwa terenowego – począwszy od Beskidu Śląskiego, na Bieszczadach
skończywszy. Wyjeżdżając z Bielska Białej kolejką na Szyndzielnię lub ze
Szczyrku „krzesełkami” na Skrzyczne mamy przed sobą kilkadziesiąt kilome-
trów pięknych tras grzbietowych do Brennej, Wisły, na Baranią Górę i dalej
– do Koniakowa i Zwardonia.
Warte odwiedzenia są również doliny i grzbiety Beskidu Żywieckiego.
Odradzam zdobywanie na lekkich nartach Pilska czy Babiej Góry. Na taką
wycieczkę najlepiej wybrać się na nartach back country, które wyposażone
są w stalowe krawędzie. Są one przydatne w trudnym terenie, szczególnie
przy trawersowaniu twardych, zlodowaciałych i stromych zboczy górskich.
W okolicy Pilska i Babiej Góry znajduje się wiele kilometrów szlaków znacz-
nie łatwiejszych, przebiegających halami i polanami powyżej granicy lasu.
Worek Raczyński, pasmo Jałowca, Polic oraz boczne grzbiety masywu Pilska
wystarczą na wielodniową wędrówkę na nartach.
Wytrawnym narciarzom, szukającym niezapomnianych wrażeń i po-
siadającym przygotowanie kondycyjne oraz techniczne, poleca się trasę
prowadzącą granią Karkonoszy. Ze względu na dość kapryśny klimat
10. Rekreacyjne biegi narciarskie
233
panujący zimą w tych górach najdogodniejszą porą do organizacji rajdów
i wycieczek narciarskich w tym rejonie są miesiące wiosenne: marzec,
kwiecień. Trasa z Jakuszyc przez Szrenicę (1362 m n.p.m.), Łabski Szczyt
(1471 m), Wielki Szyszak (1509 m), Przełęcz Karkonoską (1198 m), Smo-
gornię (1489 m), Kopę (1372 m), Śnieżkę (1602 m) do przełęczy Okraj
(1406 m) – lub w odwrotnym kierunku – liczy 36 km. Niezaprzeczalnymi
atutami tej trasy są walory krajobrazowe oraz zalegająca zazwyczaj do koń-
ca kwietnia pokrywa śnieżna. Zaleca się pokonanie jej w dwóch etapach
z noclegiem na Przełęczy Karkonoskiej w schronisku Odrodzenie. Odcinek
od Przełęczy pod Śnieżką na Śnieżkę najbezpieczniej jest pokonać bez nart
(szczególnie w odwrotnym kierunku). Wędrując tymi terenami w okresie
zimowym spotyka się wielu narciarzy turystów, Czechów i Niemców, nie-
jednokrotnie nawet całe rodziny. Polskich narciarzy wędruje tu niestety
niewielu, a szkoda, ponieważ tereny do uprawiania turystyki narciarskiej
w Karkonoszach są wyśmienite.
Poleca się nawet mniej wytrawnym narciarzom wędrówki narciarskie po
Górach Izerskich. Są one łatwo dostępne ze względu na łagodne nachylenie
stoków, a przy tym niezbyt wysokie (najwyższy szczyt Wysoka Kopa, 1126
m n.p.m.). Nie bez znaczenie jest także fakt, iż Góry Izerskie słyną przede
wszystkim z tego, że całą zimę panują tu bardzo dobre warunki śniegowe.
Sieć dróg, duktów leśnych i szlaków turystycznych umożliwia planowanie
różnych wariantów trasy wycieczkowej. Góry Izerskie są bardzo atrakcyjne
turystycznie, przyrodniczo i widokowo. W tym rejonie znajdują się cztery
schroniska: w Orlu, na Hali Izerskiej – Chatka Górzystów, na Wysokim
Stogu Izerskim i w Białej Dolinie – Chatka Robaczka. W Jakuszycach funk-
cjonuje ośrodek narciarski. W jego sąsiedztwie znajduje się polana startowa
Biegu Piastów oraz trasy narciarskie: rekreacyjne i wyczynowe (liczące
łącznie ok. 100 km), z którymi można zapoznać się w trakcie wycieczki
narciarskiej.
Trasy narciarskie przygotowuje się tu ratrakami i skuterami śnieżny-
mi. Godne polecenia są zwłaszcza trasy spacerowe, jedyne tego rodzaju
w Polsce. Korzysta z nich wielu narciarzy, w większości turystów nie tylko
z naszego kraju. Pokrywają się one z niektórymi fragmentami trasy Biegu
Piastów, zaliczanego do europejskiej ligi narciarskich biegów masowych
Euroloppet i światowej Worldloppet. Dzięki funkcjonującym już dwóm
granicznym przejściom turystycznym łączą się one z trasami narciarskimi
przygotowywanymi na terenie Czech.
Trasa z Jakuszyc przez Orle, Halę Izerską do Świeradowa lub na Wy-
soki Stóg Izerski liczy około 20 km i średnio zaawansowany turysta może
ją pokonać w jednym etapie, tym bardziej, że jak na teren górzysty jest ona
[ Pobierz całość w formacie PDF ]