10 Zubkowicz, Leśnictwo - Studia Leśne, V rok, semestr 9, Edukacja Przyrodniczo-leśna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Folder dla turysty.
Uwagi dotycz¹ce opracowania folderu nadleœnictwa
Rafa³ Zubkowicz
Streszczenie.
Inspiracj¹ dla napisania niniejszego tekstu sta³ siê konkurs na naj-
lepszy folder wydany przez nadleœnictwa, który w 2010 roku zorganizowa³a
redakcja Lasu Polskiego. Przygotowania do konkursu oraz sam proces oceny
materia³ów nades³anych przez jednostki Lasów Pañstwowych sta³y siê okazj¹
do przejrzenia znacznej liczby tytu³ów tego typu wydawnictw. Poczynione wów-
czas spostrze¿enia autor wykorzysta³ przygotowuj¹c warsztatow¹ prezentacjê
dla uczestników XV Jubileuszowej Konferencji Wspó³czesne Zagadnienia Edu-
kacji Leœnej Spo³eczeñstwa i rozwin¹³ je w poni¿szej treœci.
S³owa kluczowe:
konkurs, Las Polski, foldery, Lasy Pañstwowe
Abstract. Tourist brochure. Some remarks on how to prepare a good forest
district brochure.
Inspiration for the article came from a contest for the best
tourist brochure of the state forest districts organized in 2010 by „Las Polski”
– professional magazine for foresters.
Arrangements for the contest and evaluation of the entries became an opportu-
nity to review a large number of brochures issued by units of the State Forest
National Forest Holding. Observations made in the process served to prepare
a workshop presentation for the participants of the 15th Anniversary Conferen-
ce „Modern Problems of the Forest Education” and were developed into the
following text.
Key words:
contest, Las Polski, folders, State Forests
Wstêp
Zagadnienia prezentowane poni¿ej nie stanowi¹ bynajmniej próby ca³oœciowego opraco-
wania tematu, niemniej autor jest zdania, ¿e mog¹ byæ u¿yteczne dla osób i instytucji, które
nosz¹ siê z zamiarem wydania promocyjnego folderu. Spostrze¿enia zosta³y pogrupowane wg
kilku punktów dotycz¹cych zarówno koncepcji, przygotowania jak i dystrybucji wydawnic-
twa. Treœæ ka¿dego z nich zosta³a przygotowana z myœl¹ o folderze dla konkretnego odbiorcy,
którym zgodnie z intencj¹ nadleœnictw w pierwszej kolejnoœci mia³by byæ turysta. W zamyœle
nie ma to byæ opracowanie, które dotyczy promocji lasu i leœnictwa, gdy¿ takowym pt. „Porad-
nik promocji” polscy leœnicy dysponuj¹ od kilku lat i nie ma potrzeby powielaæ zawartych tam
tez (Trzaskowski 2003). Autor unika tak¿e poruszania zagadnieñ dotycz¹cych edytorskiej, gra-
ficznej i jêzykowej strony folderów, uznaj¹c je za domenê profesjonalnych firm zajmuj¹cych
siê przetworzeniem treœci przygotowywanych przez nadleœnictwo / zleceniodawcê na ostatecz-
ny produkt wydawniczy.
Dla kogo ten folder? – koncepcja wydawnictwa
Przegl¹d stu kilkudziesiêciu tytu³ów folderów oraz luŸne, aczkolwiek liczne uwagi zas³y-
szane w rozmaitych okolicznoœciach, pozwalaj¹ autorowi przyj¹æ za³o¿enie, ¿e potencjalnym
odbiorc¹, którego maj¹ na myœli wydaj¹ce foldery nadleœnictwa jest przede wszystkim bli¿ej
Studia i Materia³y CEPL w Rogowie
R. 13. Zeszyt 1 (26) / 2011
71
Ryc. 1.
Folder nadleœnictwa jest dziœ
jedn¹ z niezliczonych ofert adresowanych
do Polaków. Co zrobiæ, by wyró¿nia³ siê
pozytywnie i zachêca³ do zajrzenia
w g³¹b lasu?
Fig. 1. Folder Forest District is now one
of the numerous proposals addressed to
the Poles. What to do to make it stand
out positively and encourage to have
a look into the forest?
niezdefiniowany turysta. Tymczasem charakter treœci rzeczonych wydawnictw uprawnia do
stwierdzenia, ¿e intencje wydawców najczêœciej rozmijaj¹ siê z oczekiwaniami potencjalnych
adresatów.
Turyœci rzeczywiœcie stanowi¹ grupê chêtnie odwiedzaj¹c¹ i wykazuj¹c¹ zainteresowanie
lasami. Potwierdzenie znajdziemy w wynikach badañ ankietowych przeprowadzonych w Le-
œnym Kompleksie Promocyjnym „Lasy Beskidu Œl¹skiego S¹deckiego”. Na pytanie o moty-
wy, dla których respondenci odwiedzaj¹ las, na pierwszym miejscu znalaz³a siê potrzeba rekre-
acji i wypoczynku – odpowiada³o tak 46% pytanych. Wœród preferowanych aktywnoœci na
pierwszym miejscu stawiano spacery – 33% odpowiedzi (Janusz, Piszczek 2008). Jeszcze wy-
¿szy odsetek osób odpowiada³ na podobnie sformu³owane pytanie w gminie Rogów: jako cel
wizyty w lesie spacer wskaza³o 52% osób, a wycieczkê z dzieæmi 49% (S³awski, S³awska
2009). Zacytowane przyk³adowo wyniki badañ z dwóch ró¿nych regionów Polski wskazuj¹, ¿e
wœród Polaków dominuje rekreacyjne zainteresowanie lasem. Skoro wiêc przeciêtny Polak la-
sem interesuje siê jako potencjalny turysta i amator spacerów, zasadne jest postawienie pytania
jaki charakter powinien mieæ drukowany materia³ promocyjny nadleœnictwa: mini-przewodni-
ka dla turysty czy folderu informuj¹cego o gospodarce leœnej?
Dla porz¹dku nale¿y zaznaczyæ, ¿e organizacja Lasy Pañstwowe docenia zainteresowanie
turystyczno-rekreacyjne lasami, publikuj¹c od 1999 r. ogólnopolski „Leœny przewodnik tury-
styczny”. Od niedawna funkcjonuje on równie¿ w wersji on-line, jako portal www.czaswlas.pl
Niemniej
dzia³aniom na poziomie ogólnopolskim nie zawsze towarzysz¹ równie for-
tunne dzia³ania lokalne
. Przygl¹daj¹c siê bli¿ej aktywnoœci nadleœnictw na tym polu mo¿na
odnieœæ wra¿enie, ¿e ma ona charakter oddolny i niezale¿ny od ogólnych strategii PGL LP.
Atutem tej sytuacji jest ró¿norodnoœæ wydawnictw. Mankamentem – obecnoœæ nierzadko ele-
mentarnych, ³atwych do wyeliminowania niedoci¹gniêæ. Lokalna spontanicznoœæ, bêd¹ca wiel-
kim atutem szeroko rozumianej dzia³alnoœci edukacyjnej, w zakresie wydawnictw promocyj-
nych skutkuje choæby brakiem spójnej koncepcji. Podczas gdy np. Metsähallitus, zarz¹dca la-
sów gospodarczych i parków narodowych Finlandii, wydaje jednolite pod wzglêdem szaty
graficznej i uk³adu broszury-przewodniki po najciekawszych obiektach (bezp³atne, w ró¿nych
72
Rafa³ Zubkowicz
Folder dla turysty. Uwagi dotycz¹ce opracowania...
wersjach jêzykowych), w Polsce spotkamy zarówno nadleœnictwa, których w³asne, znakomite
wydawnictwa promocyjne zajm¹ sporo miejsca na pó³ce i takie, które wyda³y pojedynczy tytu³
na poziomie nie przynosz¹cym chwa³y Lasom Pañstwowym. Nie znaczy to wcale, ¿e jednostki
PGL LP z tej drugiej grupy s¹ nieatrakcyjne i nie maj¹ siê czym pochwaliæ.
Mo¿na odnieœæ wra¿enie, ¿e myœli o przygotowaniu folderu nie zawsze towarzyszy pyta-
nie:
w jakim celu i dla kogo pos³u¿y to wydawnictwo?
W zwi¹zku z tym opracowania zawie-
raj¹ treœci o du¿ej rozpiêtoœci tematycznej, ró¿ni¹ce siê merytorycznie i gatunkowo, a po wyra-
¿onym na wstêpie zaproszeniu do odwiedzin terenu nadleœnictwa, czytelnik znajduje nieco
skrócon¹ wersjê opisu taksacyjnego, ujêt¹ w ramy tytu³ów bêd¹cych kopi¹ modelowego po-
dzia³u wiedzy leœnej.
Otrzymuj¹c folder z r¹k leœnika, czego innego bêdzie oczekiwa³ po takim prezencie przed-
siêbiorca kupuj¹cy drewno, gimnazjalista z miejscowej szko³y i zamo¿na wielkomiejska rodzi-
na. Rozwi¹zaniem pozwalaj¹cym usatysfakcjonowaæ ró¿nych odbiorców mo¿e byæ jednolity
graficznie
zestaw folderów tematycznych
, jak np. nagrodzone w konkursie Lasu Polskiego
wydawnictwa nadleœnictw Kolbudy i Z³otów, które wyda³y we wspólnej obwolucie oddzielne
zeszyty charakteryzuj¹ce nadleœnictwo, turystykê i edukacjê oraz ochronê przyrody. Kilka
wydawnictw – równie¿ poœwiêconych np. pojedynczym rezerwatom przyrody, trasom tury-
stycznym – zamiast jednego ogólnego mo¿e oznaczaæ wiêksze koszty. Uzasadnione, jeœli za
priorytet uznawaæ nie cenê egzemplarza, a efekty promocyjne.
Mówi¹c o turyœcie, mo¿emy mieæ na myœli osoby zajmuj¹ce siê ró¿nego rodzaju aktywno-
œci¹. Lokalne rozeznanie walorów i preferencji turystycznych powinno wystarczyæ, by doko-
naæ oceny, czy wydawnictwo przeznaczyæ np. dla turystów na rowerach, spaceruj¹cych rodzin
z dzieæmi, czy zafascynowanych ptakami
birdwatcherów
. Ten poziom profilowania wizji adre-
sata, byæ mo¿e bardzo szczegó³owy dla nadleœnictw, które wyda³y dotychczas pojedyncze fol-
dery, to wy³¹cznie jeden z pomys³ów, by folder z banalnej pami¹tki zmieniæ w praktyczny
i cenny przewodnik. W kontekœcie uwagi, jak¹ poœwiêcaj¹ doborowi metod przekazu bran¿e
zajmuj¹ce siê reklam¹,
public relations
i marketingiem nie jest niczym szczególnym. Tu w celu
dotarcia do klienta (i jego kieszeni) realizuje siê kosztowne i skrupulatne badania z zakresu
etnografii, psychologii i medycyny (Noga-Bogomilski, Maison 2007). Tworzenie folderu nad-
leœnictwa jest bez w¹tpienia tak¿e pewn¹ form¹ PR. I choæ z perspektywy codziennych do-
œwiadczeñ wydawaæ siê mo¿e, ¿e to odleg³a abstrakcja, to ka¿dy z nas, leœnik, a jeszcze bar-
dziej jego goœæ turysta, funkcjonuj¹ w otoczeniu kosztownych efektów reklamy i PR. Umiejêt-
nie korzystaj¹ z nich choæby organizacje ekologiczne. Nie chc¹c tego dostrzec na etapie two-
rzenia folderu nadleœnictwa i planowania jego treœci pod k¹tem konkretnego odbiorcy, rezy-
gnujemy z przedstawienia w³asnego punktu wiedzenia.
Czego zechce siê dowiedzieæ turysta – treœæ krajoznawcza
Turysta najczêœciej chcia³by ciekawie odpocz¹æ w leœnym otoczeniu. Ho³duj¹c przekona-
niu, ¿e w kilkustronicowym folderze powinna zostaæ zawarta, choæby w skrócie, ale „ca³a prawda
o leœnictwie i Lasach Pañstwowych”, nie zniechêcimy go do przyrody i lasu, ale do Lasów
Pañstwowych ju¿ tak.
Jakkolwiek formu³uje siê cele gospodarki leœnej i realizuj¹cych je Lasów Pañstwowych,
nie jest to organizacja maj¹ca za priorytet wspieranie wêdruj¹cych po lasach turystów. Mamy
tego pe³n¹ œwiadomoœæ. Lasy Pañstwowe s¹ przede wszystkim organizacj¹ gospodarcz¹ i po-
winny informowaæ spo³eczeñstwo o efektach swojej dzia³alnoœci. Chc¹c byæ jednak dobrze
odebranym przez turystê-adresata leœnego folderu, nie mog¹ poprzestawaæ wy³¹cznie na tego
rodzaju treœci. Gdy turysta znajdzie siê poza zasiêgiem wzroku leœnika, folder który mu poda-
rowa³ nie bêdzie ju¿ prezentem, który przez uprzejmoœæ nale¿y przyj¹æ i doceniæ, ale treœci¹
Studia i Materia³y CEPL w Rogowie
R. 13. Zeszyt 1 (26) / 2011
73
sk³adaj¹c¹ siê z tekstu i obrazów, która bêdzie konkurowa³a z ilustrowanym czasopismem,
ksi¹¿k¹ i internetem. Co zrobiæ, aby jednak przekazaæ informacje nt. leœnictwa?
Zdaniem autora
specjalistyczna wiedza leœna nie powinna stanowiæ g³ównej treœci
,
a byæ jej uzupe³nieniem. Lepiej, gdy folder bêdzie miniatur¹ przewodnika turystycznego. Za-
miast krótkiego kursu propedeutyki leœnictwa, mo¿na wybraæ co bardziej frapuj¹ce zagadnie-
nia, nawi¹zuj¹c do zjawisk i obiektów, które mo¿na zobaczyæ w lesie, a których znaczenia
osoba nie bêd¹ca leœnikiem nie zna. Przyk³adowo zamiast tworzyæ rozdzia³ „Urz¹dzanie lasu”,
wiele informacji mo¿na przekazaæ wyjaœniaj¹c, czym jest s³upek oddzia³owy. Zasadnicza treœæ
to opis najbardziej interesuj¹cych, najciekawszych obiektów. Kluczem mog¹ byæ szlaki tury-
styczne lub w³asne propozycje nieoznakowanych tras, obiekty chronione lub zwi¹zane z histo-
ri¹. Pominiêcie pewnych mniej ciekawych miejsc nie bêdzie w takim wypadku mankamentem.
Pisz¹c dla turysty o historii nie nale¿y staraæ siê przytaczaæ szczegó³owych dat powstania
i kolejnych zmian organizacyjno-terytorialnych nadleœnictwa. Lepiej, by kontekst historyczny
dotyczy³ ogólnie znanych wydarzeñ z historii powszechnej i historii Polski, które pomog¹ czy-
telnikowi lepiej przyswoiæ wiedzê.
Folder dla turysty powinny uzupe³niaæ tak¿e informacje krajoznawcze, dotycz¹ce obiek-
tów luŸno zwi¹zanych lub niezwi¹zanych z lasem. Stworzymy wówczas kompleksow¹ ofertê,
nie ekstrahuj¹c czêœci rzeczywistoœci z atrakcyjnego otoczenia. Taki uk³ad bêdzie czymœ natu-
ralnym dla wypoczywaj¹cego turysty.
Istotn¹ kwesti¹ jest uk³ad treœci, która w wydawnictwie o charakterze folderu nie powinna
byæ „napisana ciurkiem”. Poziom czytelnictwa pogarsza siê, szczególnie wœród najm³odszych
– jak pokaza³y badania Biblioteki Narodowej z koñca 2010 r., co czwarty ch³opiec ucz¹cy siê
w trzeciej klasie gimnazjum w ogóle nie czyta ksi¹¿ek (Pezda 2010). Leœnicy nie maj¹ wp³ywu
na ten stan rzeczy, ale uwzglêdniaj¹c go, mo¿na spowodowaæ, ¿e ta sama treœæ stanie siê choæ
trochê bardziej atrakcyjna dla opornego czytelnika. Pomo¿e w tym podzielenie jej na krótsze
czêœci: ramki, rozdzia³y, wyró¿nianie pewnych fragmentów: œródtytu³y, nadawanie im atrak-
cyjnych tytu³ów: zamiast „u¿ytkowanie lasu” mo¿e „œcinamy drzewa dla ciebie”. Tê sam¹ rolê
pe³niæ bêd¹ piktogramy, symbole, wypunktowanie i ca³a gama œrodków edytorskich, które nie
s¹ przedmiotem naszych rozwa¿añ. Takim uk³adem tekstu nie tylko ³atwiej zachêciæ do czyta-
nia „wtórnego analfabetê”, ale równie¿ u¿ytkownika, który nie odczuwa oporów przed czyta-
niem, a podczas urlopu ³atwiej znajdzie konkretne informacje.
Analiza folderów, której dokona³ autor, ka¿e mu tak¿e przypomnieæ o potrzebie wspomina-
nia, ¿e nadleœnictwa s¹ jednostkami Lasów Pañstwowych, nie zaœ odrêbnymi firmami. Prócz
logotypu PGL LP w wydawnictwach pojedynczych nadleœnictw nie spotyka siê bowiem jedno-
znacznej informacji na ten temat.
Co siê przyda turyœcie? – informacje praktyczne
Turysta jako odbiorca folderu ma specyficzne wymagania, co do jego treœci. Maj¹c coraz
s³abszy codzienny kontakt z natur¹, potrzebuje coraz wiêkszej liczby informacji o charakterze
praktycznym.
Aby uczyniæ pe³n¹ swoj¹ ofertê, nadleœnictwo mo¿e zadbaæ tak¿e o komfort turysty, przed-
stawiaj¹c typowe informacje, jakie spotykamy w przewodnikach dla turystów: gdzie siê za-
trzymaæ, zjeœæ. W pierwszym rzêdzie warto przedstawiæ obiekty lokalne i te, które staraj¹ siê
spe³niaæ standardy ochrony œrodowiska. Dla po³o¿onych w terenie leœnych atrakcji wa¿ne bê-
dzie precyzyjne opisanie dojazdu (wraz z informacj¹, gdzie wje¿d¿aæ nie nale¿y) i dojœcia.
Powszechny charakter urz¹dzeñ GPS ka¿e braæ pod uwagê podawanie wspó³rzêdnych.
W przypadku obiektów terenowych wa¿ne bêdzie, by napisaæ o ich sezonowej dostêpno-
œci, ale tak¿e o sugerowanym terminie odwiedzin. Pozwoli to unikn¹æ rozczarowania tras¹
74
Rafa³ Zubkowicz
Folder dla turysty. Uwagi dotycz¹ce opracowania...
zalan¹ przez wodê, brakiem stosownego obuwia i przede wszystkim nieobecnoœci¹ spodziewa-
nej atrakcji przyrodniczej (atrakcyjnie kwitn¹ce roœliny, ptaki lêgowe). Podobnie cenn¹ podpo-
wiedzi¹ bêdzie informacja o miejscach, gdzie warto wybraæ siê na grzyby (faktyczn¹ intencj¹
leœnika mo¿e byæ w tym wypadku wyeliminowanie jesiennych odwiedzin np. w ostojach zwie-
rzyny). Istotne bêdzie poinformowanie o wystêpowaniu lub braku zagro¿eñ przez komary
i kleszcze, które siej¹ postrach szczególnie wœród miejskich wycieczkowiczów.
Praktyczne podpowiedzi to równie¿ wzmianka na temat toalety, urz¹dzeñ dostêpnych na
trasie, parkingu. W przypadku obiektów czynnych w okreœlonych godzinach (np. izba eduka-
cyjna) niedopatrzeniem bêdzie brak godzin otwarcia. Niespotykana w polskich wydawnictwach,
a niezwykle praktyczna równie¿ ze wzglêdów bezpieczeñstwa bêdzie informacja dotycz¹ca
zasiêgu sieci komórkowej.
Wreszcie do praktycznych podpowiedzi nale¿eæ bêdzie sugestia o miejscach lub trasach
dla amatorów
nordic walking
, nart biegowych, rowerów, turystów z dzieæmi lub z psami itd.
Jednak przestrzec nale¿y przed wyliczaniem hurtem wszelkich tego typu okolicznoœci, bez
znajomoœci rzeczywistych preferencji wy¿ej wymienionych grup. Intencja, by zaprezentowaæ
dane miejsce jako uniwersalne miejsce wypoczynku mo¿e poskutkowaæ rozczarowaniem i z³¹
opini¹, gdy rekomendacja oka¿e siê chybiona.
Informacj¹ praktyczn¹ jest tak¿e data powstania folderu, sporadycznie umieszczana na
wydawnictwach nadleœnictw. Dziêki niej odbiorca zorientuje siê, na ile mo¿e zaufaæ informacji
dotycz¹cej np. zmieniaj¹cych siê godzin otwarcia.
Praktyczn¹ stron¹ wydawnictwa bêdzie tak¿e jego format. Gdy myœlimy o turyœcie, mamy
zwykle na uwadze porêczny rozmiar kieszonkowy. Nie zawsze musi to byæ obszerna broszura,
czasem lepiej sprawdzi siê kilkustronicowa „sk³adanka”, która wcale nie musi oznaczaæ gor-
szych merytorycznie informacji, a wynikaæ ze œwiadomego ograniczenia zakresu tematycz-
nego.
Puszcza nie sk³ada siê z nadleœnictw – folder dla regionu
Wydanie folderu to najczêœciej inicjatywa konkretnego nadleœnictwa. Niemniej, gdy cho-
dzi o folder skierowany do turysty, propozycja spêdzania czasu w „nadleœnictwie” wydaje siê
byæ póki co zbyt abstrakcyjna – w œwiadomoœci spo³ecznej nadleœnictwo, w odró¿nieniu od
parku narodowego czy w mniejszym stopniu krajobrazowego, nie funkcjonuje jako przestrzeñ
warta odwiedzin.
Dla osób podejmuj¹cych aktywnoœæ turystyczn¹ fakt przebywania w jakichkolwiek grani-
cach administracyjnych nie ma praktycznego znaczenia. Czy jad¹c na wakacje czy weekendo-
we grzybobranie bêdziemy zastanawiaæ siê, w jakim powiecie czy na terenie jakiego nadleœnic-
twa przyjdzie nam spêdziæ czas? Gdybyœmy mogli us³yszeæ polskie rodziny, które relacjonuj¹c
wakacje swoim znajomym, mówi¹: „spêdziliœmy urlop w nadleœnictwie…”, uznalibyœmy to za
ogromny sukces leœników. Turysta bêdzie jednak opowiada³ o regionie, który odwiedzi³ i do
niego warto dostosowaæ treœæ naszego folderu.
Jednostki Lasów Pañstwowych oczywiœcie mog¹ i powinny siê promowaæ jako takie, ale
trudniej im bêdzie przedostaæ siê do œwiadomoœci odwiedzaj¹cych je osób, jako pojedyncze
nadleœnictwa o ma³o znanych nazwach, ni¿ jako gospodarze konkretnych kompleksów leœnych,
o dobrze rozpoznawalnych nazwach i korzystnych skojarzeniach. Spróbujmy zastanowiæ siê
nad oddzia³ywaniem folderu zatytu³owanego np. „Nadleœnictwo Szczebra” i folderu „Puszcza
Augustowska”. Podczas gdy Puszczê Augustowsk¹ poprawnie zlokalizuje ogromny odsetek
Polaków, o Nadleœnictwie Szczebra s³ysza³ zapewne nik³y promil. Jeœli za priorytet stawiamy
sobie zaproszenie turystów do korzystania z walorów leœnej przyrody, to mo¿e skuteczniej uda
siê nam zrealizowaæ ten cel nie próbuj¹c wy³¹cznie tworzyæ nowej rzeczywistoœci, czyli puszcz
Studia i Materia³y CEPL w Rogowie
R. 13. Zeszyt 1 (26) / 2011
75
[ Pobierz całość w formacie PDF ]