1037, Big Pack Books txt, 1-5000
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
"Ksi��ka i Wiedza" WarszawaP r i n t e d in P o landMarzec 1950 rokM-l-11152T�oczono 5O.OOO + 700 egzemplarzyZ a k � a d y G r a f i c z n e "Ksi��ka i Wiedza" w KrakowieObj. 4 i 1/4 ark. Papier druk. sat. rot. V kl. 80 g. Format 58,2 cm. Nr zam. 44 Oddano do sk�adania 20. II. 50. Druk uko�czono w kwietniu 1950.Andrzej NowickiCh�opi a BiskupiR o z d z i a � IHIERARCHIA KO�CIELNA PRZECIW MASOM LUDOWYMCzytamy w starych kronikach, �e oko�o roku 1034"Wybuch� w ziemi Lach�w bunt, powstali ch�opi i pozabijali swoich biskup�w..." 1"Rzucili si� no swych pan�w i si�gn�li po w�adz�... Przeciw biskupom i kap�anom bo�ym rozpocz�li bunt i jednych mieczem, drugich kamieniami pomordowali"2.Znane nam z imienia klasztory wszystkie bez wyj�tku w tym czasie upad�y. Z czterech stolic biskupich, to jest arcybiskupstwa w Gnie�nie i biskupstw w Krakowie, Poznaniu i Wroc�awiu, �adne nie przetrzyma�o tej burzy. W opustosza�ych ko�cio�ach dzikie zwierz�ta za�o�y�y swe legowiska... 3Co wywo�a�o t� burz� pierwszego w naszych dziejach buntu ch�opskiego? Jakie by�y przyczyny nienawi�ci ch�op�w do biskup�w? �r�d�a historyczne umo�liwiaj� wyliczenie pi�ciu g��wnych przyczyn:1 Kronika ruska Nestora.2 Kronika Galia Bezimiennego.3 Stanis�aw K�trzy�ski, "Kazimierz Odnowiciel", Krak�w 1899, str. 15, 59.Po pierwsze, biskupi, jako przedstawiciele nowej wiary, swoim autorytetem popierali i u�wi�cali przeobra�enia spo�eczne 4 polegaj�ce na odbieraniu ziemi cz�onkom rod�w i nadawaniu jej biskupom, klasztorom i rycerzom. Wolni cz�onkowie rod�w, kt�rzy t� ziemi� dot�d wsp�lnie uprawiali, byli w wyniku tych przeobra�e� b�d� wyp�dzani, b�d� przekszta�cani w ch�op�w zale�nych od biskup�w, opat�w i pan�w, kt�rym zostali przez ksi�cia "darowani". Rozbicie pierwotnego ustroju rodowego z inicjatywy biskup�w dokonane zosta�o z krzywda, olbrzymiej wi�kszo�ci spo�ecze�stwa, kt�rej narzucono panowanie klasowe garstki obszarnik�w w sutannach, habitach i zbrojach. "Zadzierzgn�� si� w�wczas ostry konflikt mi�dzy krzywdzonym a krzywdz�cym, mi�dzy wyzutym ze swego i wzbogaconym. Walka ta trwa� mia�a przez ca�e tysi�clecie. Po jednej stronie znalaz� si� ko�ci�, ksi���, formalny autor tych przesiedle�, rug�w i darowizn ludno�ci oraz ci wszyscy, kt�rzy przez takie darowizny stawali si� panami, w�a�cicielami wielkiego maj�tku ziemskiego; po drugiej stronie sta� og� spo�ecze�stwa, z wyj�tkiem w�a�nie tej grupy uprzywilejowanej" 5.Po drugie, biskupi, uposa�ani przez ksi�cia w ziemi� i ludzi, stanowili t� kategori� obszarnik�w, kt�ra najci�ej gn�bi�a darowanych sobie ch�op�w. Aleksander �wi�tochowski trafnie wykrywa przyczyn� biskupiego okrucie�stwa w stosunku do ch�op�w."Kler podtrzymywa� niewol� i rozszerza�. Zaprawiony do okrucie�stwa w przymusowym nawracaniu pogan nie czu� wcale wyrzut�w sumienia z powodu ujarzmiania w�o�cian. Nie cofa� si� nawet przed fa�szowaniem przywilej�w, a�eby mocniej wyzyskiwa� swych poddanych" 6.Po trzecie, biskupi na�o�yli na ca�� ludno�� haracz dziesi�cin. Ju� za Boles�awa Chrobrego, w roku 1022, wybuch�a w Polsce - m�wicie s�owami D�ugosza - "straszliwa zawierucha", czyli bunt przeciw p�aceniu dziesi�cin. Przyw�dc�w buntu �ci�to 7. Przymus p�acenia dziesi�ciny by� jedn� z g��wnych przyczyn oporu pogan przeciw przyjmowaniu chrze�cija�stwa, jak to wyra�nie o�wiadczyli Szczecinianie spowiednikowi ksi�cia polskiego W�adys�awa Hermana, Niemcowi, biskupowi Ottonowi Mistelbachowi:"U was, chrze�cijan, pe�no jest �otr�w i z�odziei; u was ucina si� ludziom r�ce i nogi, wy�upuje oczy, torturuje w wi�zieniach; u nas, pogan, tego wszystkiego nie ma, tote� nie chcemy takiej religii!U was ksi�a dziesi�ciny bior�, nasi kap�ani za� utrzymuj� si�, jak my wszyscy, prac� w�asnych r�k" 8.Po czwarte, pierwsi biskupi, opaci, ksi�a byli cudzoziemcami i agentami cesarza niemieckiego i prowadzili polityk� sprzeczn� z interesami ludno�ci polskiej. Podobnie dzi� duchowie�stwo katolickie otoczone jest nienawi�ci� lud�w kolonialnych Azji i Afryki g��wnie z powodu rozpowszechnionego - i stwierdzanego setkami fakt�w - przekonania, �e co misjonarz, to agent imperialist�w.4 Stanis�aw �reniowski, "Dzieje ch�op�w w Polsce", Czytelnik 1947, str. 595 �reniowski, j. w.6 Aleksander �wi�tochowski, "Historia ch�op�w polskich", PIW 1947, str. 59.7 D�ugosz, "Dziej�w Polski ksi�ga II", rok 1022.8 Sefrid, "�ywot �wi�tego Ottona".Po pi�te wreszcie, biskupi zaprowadzali ogniem i mieczem religi� pos�usze�stwa nowemu porz�dkowi spo�ecznemu, opartemu na krzywdzie ch�opskiej. Ju� w roku 980 ksi��� Mieszka wyda� prawo konfiskowania maj�tk�w tym wszystkim, kt�rzy trwali w dawnej religii 9. Boles�aw Chrobry kaza� wybija� z�by tym, kt�rzy nie przestrzegali przepis�w nowej religii 10. Edykt Boles�awa K�dzierzawego (wydany oko�o roku 1 164) zapowiada� Pomorzanom, �e winni odmowy przyj�cia nowej wiary b�d� karani �mierci�.. A tymczasem, jak mog�y przyjmowa� now� religi� masy ludowe, skoro czo�owi przedstawiciele tej wiary nakazywali im pos�usze�stwo dla nowych ciemi�zc�w - rycerzy i ksi���t?Ustr�j krzywdy ludowej utwierdza�a hierarchia ko�cielna najwy�szym autorytetem Boga, strasz�c buntownik�w przera�aj�cymi karami doczesnymi i piekielnymi.C� dziwnego, �e wyw�aszczani, wyp�dzani z uprawianej przez siebie ziemi, pozbawiani wolno�ci i "nadawani" jak rzecz biskupom, twierdz�cym, �e pos�usze�stwa panom wymaga od ch�op�w B�g, "ch�opi powstali i pozabijali swoich biskup�w... Jednych mieczem, drugich kamieniem".Burza nienawi�ci przeciw hierarchii ko�cielnej trwa�a kilkana�cie lat i zosta�a st�umiona jedynie dzi�ki obcej interwencji, dzi�ki sprowadzonym przez arcybiskupa Stefana rycerzom niemieckim."Powrotem nowego porz�dku do Polski zajmuj� si� cesarz niemiecki i papie�" 11.Osadzaj� oni na tronie polskim mnicha Kazimierza, siostrze�ca arcybiskupa Kolonii, Hermana. Polska sta�a si� na kilkadziesi�t lat lennem Niemiec; lennik cesarza Konrada II, mnich Kazimierz, p�aci co rok obu swoim panom, cesarzowi niemieckiemu i papie�owi, wysoki haracz, a tymczasem rycerze niemieccy pustosz� Polsk�, masakruj�c zbuntowanych ch�op�w.Pacyfikacja kraju kierowa� arcybiskup Stefan. W rezultacie tej pacyfikacji"Polska sta�a si� jedna wielk� pustyni� bezludnym opuszczonym pustkowiem, cmentarzyskiem ruin i zgliszcz" 12.9 D�ugosz, ksi�ga II.10. Kronika Thietmara: prof. dr W�adys�aw Abraham, "Organizacja ko�cio�a w Polsce do po�owy wieku XII", Lw�w 1893, str. 282.11. Joachim Lelewel, "Polska wiek�w �rednich", Pozna�, 1856, tom lI, str. 239.12 Kronika Galla Bezimiennego.Rozdzia� IIBISKUPI WYP�DZAJ� l PRZESIEDLAJ� CH�OP�WKo�ci� walczy� nie tylko o realne nabytki ziemskie, ale tak�e o zmian� podstawy prawnej posiadania ziemskiego, wyst�puj�c "przeciwko rodowym prawom do ziemi jako rzekomo nies�usznym, bo ograniczaj�cym pe�n� w�asno�� indywidualn�, ale motywacje etyczne by�y tutaj tyko wprz�gni�te w s�u�b� materialnego interesu instytucji" 13. Jaskrawym przyk�adem tej walki by�a dzia�alno�� Stanis�awa Szczepanowskiego, biskupa krakowskiego, o kt�rym m�wiono, �e jest chciwym �upie�c�, a nie pasterzem parafian, �e nie biskupuje, lecz obskubuje z maj�tk�w, b�d�c "wszetecznikiem, zbiorc� bogactw i �akomca" 14.Ten�e biskup Stanis�aw zawar� nielegalna transakcj� z niejakim Piotrowinem, kt�ry sprzeda� biskupowi ziemi� stanowi�c� nie jego prywatn� w�asno��, lecz w�asno�� ca�ego rodu. Tote� po �mierci Piotrowina bratankowie i krewni zmar�ego udali si� przed sad kr�lewski"twierdz�c, i� maj�tno�� t� do nich nale��ca biskup Stanis�aw wdzierstwem nieprawnym zagarn��... Biskup dowodzi, �e ja naby� prawem kupna... i na dow�d... kaza� odkopa� trupa butwiej�cego ju� od lat trzech" itd.13. �reniowski, j. w., str. 59.14 D�ugosz, ksi�ga III, rok 1080; to samo w kronice Kad�ubka.W posiadanych z nadania b�d� kupna maj�tkach mieli biskupi przywileje robienia z ch�opami, co im si� podoba�o. Stwierdzaj� to liczne dokumenty �redniowieczne np. przywilej W�adys�awa, ksi�cia ��czycko-dobrzy�skiego, w kt�rym czytamy m. in.:"Zezwalamy panu biskupowi (w�oc�awskiemu) i jego kapitule decydowa� o wsiach: Komorniki, �ywocin, Gadaszewice, Chorz�cin, �azn�w, Transzew, Strupin, ��d�, D�browa, Niesu�k�w, Siedlce, Gnich�w, Przanowice, Sobota i Zag�rzewice i urz�dza�, jak samemu panu biskupowi i jego kapitule zdawa� si� b�dzie lepiej i u � y t e c z n i e" 15.Przywilej taki dawa� biskupowi prawo przesiedlania, o nawet wyp�dzania ch�op�w z ziemi, kt�ra uprawiali z dziada pradziada."Je�li si� panu podoba�o, je�li grunta na inny przeznacza� u�ytek, je�li uwa�a�, �e w�o�� jaka� by�a wi�cej zaludniona, ni� potrzeba uprawy tego wymaga�a, rugowa� ch�op�w bez przeszkody" 16Ksi���ta, nadaj�c ziemie osiad�e biskupom, przykazywali cz�sto osadnikom wynie�� si�, a duchowie�stwu zezwalali na zburzenie chat po wyp�dzonych ch�opach, kt�rych mo�na by�o"wedle swego upodobania i bez �adnej s�usznej przyczyny z posiadanych przez nich dziedzin wyrzuci� i te dziedziny komu innemu nada�, bez obowi�zku uiszczenia tak obdartemu wie�niakowi jakiegokolwiek wynagrodzenia...15 A. Steblewski, "Teksty �r�d�owe do dziej�w �odzi", ��d� 1934, cyt. wg "Dokument�w ch�opskiej doli". ��d� 1948, str. 11.16 Stanis�aw Smo�ka, "Mieszko Stary", Warszawa 1881, str. 51....Przyk�ad takiego wyrzucenia, wyzucia, daje nam przywilej Boles�awa Wstydliwego z roku 1261, wydany dla kapitu�y katedralnej krakowskiej, w kt�rym ksi��� dziedziny cie�li we wsi Szczytniki po�o�one cie�lom tym zabiera... nakazuj�c owym cie�lom, i�by ze wsi Szczytnik ze swoich dziedzin si� wynie�li i budowle swe w tych�e dziedzinach istniej�ce usun�li, inaczej kanonicy (krakowscy) b�d� mieli prawo budowle te rozburzy�. Innych za� dziedzin dla. tak ograbionych wie�niak�w ksi��� nie naznacza... Eliminacja wie�niak�w z posiadanych przez nich dziedzin by�a prawie zawsze ci�k� krzywd�, wyrz�dzona takim eliminowanym wie�niakom" 17.J...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]