1039, Big Pack Books txt, 1-5000
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Anna Klub�wnaCztery kr�lowe Jagie��oweTomCa�o�� w tomachZak�ad Nagra� i WydawnictwZwi�zku NiewidomychWarszawa 1995`paT�oczono pismem punktowymdla niewidomychw Drukarni PZN,Warszawa, ul. Konwiktorska 9Przedruk z "WydawnictwaSp�dzielczego",Warszawa 1990 r.Pisa�a G. CagaraKorekty dokonaI. Stankiewiczi`stWst�pGdy kto� spojrzy na tytu� tejksi��ki, a nie jest obeznany zhistori�, mo�e pomy�li, �echodzi tu o konkury, romanse, �ekr�lowie dobierali sobie �onywed�ug potrzeby serca czy urodyproponowanych kandydatek.Tymczasem nic bardziej z�udnego.Przez ca�e wieki ma��e�stwakr�lewskie mia�y inne cele.Uroczysto�ci te by�y wielceparadne, ma��onkowie hojnieobdarowywali si�, bywa�o mn�stwogo�ci z odleg�ych kraj�w, aleniezmiernie rzadko kr�l �eni�si� z mi�o�ci. Zwykle chodzi�o osojusz przeciwko wsp�lnemuwrogowi, albo nast�pstwo tronu,wreszcie zako�czenie sporu oziemi� pograniczn�. Tak by�o i unas.Kr�lowa Jadwiga zosta�a �on�wielkiego ksi�cia litewskiegoW�adys�awa Jagie��y, gdy� obakraje mia�y nieustaj�ce zatargiz gro�nym s�siadem - krzy�akami.Po jej �mierci W�adys�awJagie��o w�a�ciwie nie mia�prawa do tronu, chocia� mu nikttego nie kwestionowa�, wola� si�jednak zabezpieczy�. Po�lubi�wnuczk� ostatniego z wielkichPiast�w, Kazimierza Wielkiego,hrabiank� celejsk�, Ann�. Tylkotrzecia �ona, El�bieta zPileckich Granowska, by�a jedyn�mi�o�ci� kr�la, co przysporzy�omu mn�stwo k�opot�w, gdy� niepochodzi�a z rodu panuj�cego.Ka�da z nich spe�nia�a rol�,jak� kr�lowej przysta�o:przyjmowa�a pos��wzagranicznych, przysparzaj�ckr�lowi sprzymierze�c�w,listownie lub ustnie k��ci�a si�z wielkim mistrzem krzy�ackim ozagrabione ziemie, urz�dza�aprzyj�cia na zamku,uczestniczy�a w s�dachkr�lewskich, utrzymywa�a nadworze kopist�w, grajk�w,�piewak�w, hafciarzy, dawa�ahojne ja�mu�ny, s�a�a bogatedary do �wi�ty�.Jadwiga przed �mierci�zapisa�a wszystko, co posiada�a- szaty, klejnoty, pieni�dze -na cele uniwersytetukrakowskiego. I to przedewszystkim nar�d polskizapami�ta� kr�lowej Jadwidze.Dlatego w tej ksi��ce staranosi� przypomnie� mniej znane �onyW�adys�awa Jagie��y, zw�aszczakr�low� Ann�, o kt�rej kronikarzkrzy�acki napisa�, �e wyrz�dzi�awiele szk�d, a uczyni�abywi�cej, gdyby m�odo nie zmar�a.`paKr�lewski ma��onekZaczniemy t� opowie�� odpocz�tku 1386 roku."Syn�w by�o u wielkiegoksi�cia Olgierda dwunastu -zapisa� kronikarz ruski - a uwielkiego ksi�cia Kiejstuta by�oich sze�ciu. A spo�r�dwszystkich syn�w wyr�niali:ksi��� Olgierd Jagie���, aksi��� Kiejstut Witolda.Postanowili wi�c, �eby po ich�mierci zaj�li obaj stanowiskawielkoksi���ce..."Tymczasem w styczniu owego1386 roku wyruszy� z Wilnawielki ksi��� (W�adys�aw)Jagie��o w towarzystwie na raziejeszcze zale�nego ksi�ciaWitolda tudzie� kilku innychksi���t - braci rodzonych,przyrodnich lub stryjecznych -do odleg�ego Krakowa, �ebykr�lowa� zgo�a innemu, chocia�s�siedniemu, lecz dot�d ma�osobie znanemu narodowi. Opr�czreprezentacyjnego orszaku wi�d�tak�e "wozy wy�adowane skarbamioraz rozlicznymi sprz�tami iozdobami".Pora do podr�y by�a raczejkorzystna: mr�z �ci�� bagna irzeki, nie trzeba by�o obje�d�a�rozlewisk czy szuka� brodu. 11stycznia wielki ksi��� spotka�si� w Wo�kowysku z panamipolskimi, kt�rzy wyjechali najego spotkanie. Tutaj te�wr�czyli mu dokumentgwarantuj�cy tron polski orazzaprosili na zjazd mo�nych doLublina, gdzie 2 lutegopotwierdzono gwarancj�.Jako "opiekadlnik" kr�lestwapolskiego jecha� teraz(W�adys�aw) Jagie��o do Krakowa.Powoli, z postojami, aby si�przyjrze� swemu nowemu kr�lestwui nowym poddanym, aby i onimogli go ujrze�. A ciekawi bylibardzo, chodzi�y bowiem s�uchy,�e to nied�wied� nieokrzesany,wielce szpetny i "obyczaj�wgrubych"."Ksi��� jest wzrostu �redniego- relacjonowa� kr�lowej Jadwidzejej zaufany, Zawisza Czerwony zOle�nicy - szczup�ej postawy.Budow� cia�a ma sk�adn� iprzystojn�, wejrzenie weso�e,twarz �ci�g��, bynajmniej nieszpetn�, jak to niekt�rzyg�osz�. Obyczaje jego s� powa�nei godno�ci ksi���cejodpowiednie."Sensacji wi�c dla poddanychnie by�o. A je�eli by�a, to wsensie przeciwnym, gdy si�okaza�o, �e "nied�wied�litewski" goli si� co dzie�,codziennie bierze k�piel, wozi zsob� miedzian� miednic� do myciai u�ywa chusteczek do nosa,czego wielu pan�w polskich nierobi�o. Natomiast istotn�sensacj� stanowi� fakt, �ewielki ksi��� litewski by�poganinem, w�adc� ostatniegopa�stwa w Europie (je�lipominiemy do�� �wie�ychprzybysz�w z Azji - Tatar�w),gdzie oficjalnie czci�o si�dawnych bog�w w �wi�tych gajach,gdzie im palono wieczne ognie,gdzie cia�a zmar�ych palono nastosie, a w domostwach chowanow�e.Panowie polscy powo�ali natron W�adys�awa Jagie���oczywi�cie nie z tego powodu,�eby Litw� wprowadzi� w kr�gnarod�w chrze�cija�skich, leczze wzgl�d�w politycznych.Rdzenna Litwa to krajniewielki, ziemia niezbyturodzajna, ogromne lasy, mn�stwojezior. Osiad� tu ludpochodzenia indoeuropejskiego zgrupy Ba�t�w, w sk�ad kt�rejopr�cz Litwin�w wchodzili�otysze, Kurowie, Prusowie iJa�wingowie. Archeologowie nieodnotowali na ziemiachzajmowanych przez Ba�t�w �lad�wprzemieszczania si� ludno�ci,tak zwanej w�dr�wki lud�w.Przyroda odseparowa�a Litw� odreszty Europy poprzez lasy,rzeki, jeziora i bagna, ale zbiegiem czasu zapory te okaza�ysi� niedostateczne. Zreszt� samaLitwa musia�a wyj�� z izolacjiwskutek niedostatku �ywno�ci.Ziemia dawa�a sk�pe plony, kt�reuzupe�niano �owami na dzik�zwierzyn� i hodowl�. Hodowanoprzede wszystkim konie, a tenios�y wojownik�w litewskich dos�siad�w po �ywno��, po �upywojenne i je�c�w. Na pocz�tkuXIII wieku pojawi�o si� nawidowni dziej�w Europy silne,doskonale zorganizowane WielkieKsi�stwo Litewskie i zacz�ozdobywa� rozbite, sk��cone zsob� dzielnicowe ksi�stwaruskie.Oko�o po�owy wieku XIIIpo�o�enie lud�w ba�tyckichzmieni�o si� radykalnie:Ja�wingowie, zamieszkali naPodlasiu, wygin�li w wojnach zs�siadami (krzy�akami, Polakami,Rusi�), Prusowie zostalica�kowicie opanowani przezkrzy�ak�w, �otysze przez innyzakon niemiecki - kawaler�wmieczowych, a Kurowie - najmniejliczni z lud�w ba�tyckich -zasymilowali si� z Litwinami.Jedyne pa�stwo Ba�t�w, jakiesi� osta�o, to Litwa, jestjednak zewsz�d otoczonanieprzyjaci�mi, bo nawet zPolakami prowadzi wojny - oPodlasie, o Wo�y�, o Ru�Halick�. Co prawda WielkieKsi�stwo si�ga teraz granicamidaleko poza teren rdzennejLitwy, lecz ma to swoje dobre iz�e strony. Dobre, bo jest gdzieulokowa� r�nych bratank�w,siostrze�c�w, zi�ci�w, szwagr�w,a wi�c zmniejsza si� liczbapretendent�w do tronuwielkoksi���cego. Z�e, boksi���ta litewscy osadzeni naziemiach ruskich najcz�ciej�eni� si� z ksi�niczkamiruskimi, przyjmuj� ich religi�,j�zyk, obyczaj, a nieraz wprostodmawiaj� uznania nad sob�zwierzchnictwa wielkiego ksi�ciai z lennik�w staj� si�przeciwnikami. Nawet wojownicylitewscy osadzeni w zdobytychtwierdzach cz�sto wsi�kaj� wnowe otoczenie.Mia� ju� chyba wszystkie tek�opoty tw�rca pot�gi Litwy,wielki ksi��� Mendog (Mindowe).W�ada� pa�stwem obszernym, leczrozbijanym wewn�trznie przezniesfornych ksi���t lennych,tudzie� przez r�nice w�r�dpoddanych - religijne, j�zykowe,obyczajowe. Dawni poddani,poganie, stanowili mniejszo��,nowi, Rusini, wyznawalichrze�cija�stwo w obrz�dkuprawos�awnym. Ponadto zs�siedniej �otwy, opanowanejprzez niemiecki zakon kawaler�wmieczowych, zw�aszcza z Rygi,nap�ywali kupcy niemieccywyznania chrze�cija�skiego wobrz�dku rzymskim.Chrze�cijanami w obrz�dkurzymskim byli tak�e g��wniwrogowie Litwy - dwa niemieckiezakony rycerskie, kt�re si�usadowi�y na ziemiach Ba�t�w -krzy�acy i kawalerowie mieczowi.Kawalerowie mieczowi, pobiciprzez Litwin�w w 1236 roku,po��czyli si� z krzy�akami wjedno pa�stwo. Lecz mi�dzyterytoriami obu zakon�w le�a�alitewska �mud�, nara�ona odt�dna bezustanne najazdy z dw�chstron.W 1251 roku �wczesny wielkiksi��� litewski Mendog przyj��chrzest, a dwa lata p�niejzosta� ukoronowany przezarcybiskupa ryskiego na kr�laLitwy. Ju� jednak w 1260 rokuporzuci� chrze�cija�stwo, mo�nawi�c przypuszcza�, �e nieprzynios�o ono w�adcylitewskiemu takich korzy�ci,jakich oczekiwa�: zakonyrycerskie napada�y dalej,ksi���ta lenni nie ulegliczarowi korony, zabiegi omiejsce na tronie jeszcze si�wzmog�y. Ci�gle jednak obracamysi� w sferze niejasno�ci iprzypuszcze�, dopiero wraz zewst�pieniem na tronwielkoksi���cy Giedyminawchodzimy na �cie�k� nieco ju�przetart� przez historyk�w,chocia� jeszcze nieca�kowicie.By� to w�adca du�ej miary,rozszerzy� znacznie graniceswego pa�stwa. Nadal jednakn�ka�y go te same problemy, coongi� Mendoga, zw�aszcza nap�rkrzy�ak�w. Dlatego dosz�o doprzymierza z Polsk�,przypiecz�towanego w 1325 rokuma��e�stwem kr�lewicza polskiegoKazimierza z c�rk� wielkiegoksi�cia Aldon�.I Giedymin my�la� ochrystianizacji Litwy, nawi�za�kontakt z papie�em Janem XXII,popiera� akcj� misyjn�przyby�ych na Litw� zakon�w -franciszkan�w i dominikan�w.Dzia�alno�� misyjna owychzakon�w nie przynios�a jednakwidoczn...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]