1050 lat Chrześcijaństwa w Polsce, Racjonalizm
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->KOMITET REDAKCYJNY GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGOPRZEWODNICZĄCYprof. dr hab. Janusz WitkowskiREDAKTOR GŁÓWNYdr Halina DmochowskaCZŁONKOWIEEwa Adach-Stankiewicz, Wojciech Adamczewski, Renata Bielak,Maria Jeznach, Ewa Kamińska-Gawryluk, Liliana Kursa, DominikaRogalińska, Joanna Stańczak, Grażyna Szydłowska, Wanda Tkaczyk,Katarzyna Walkowska, Halina Woźniak, Agnieszka Zgierska, Małgo-rzata Żyra, Małgorzata Węgłowska(sekretarz)OPRACOWANIE PUBLIKACJIGłówny Urząd Statystyczny –Departament BadańSpołecznych i Warunków ŻyciaInstytut Statystyki Kościoła Katolickiego SACZakład Wydawnictw StatystycznychREDAKCJAPaweł Ciecielągdr Bożena Łazowskadr Piotr Łysońks. dr Wojciech Sadłoń SACZESPÓŁ AUTORSKIPaweł CiecielągAndrzej Datkodr Bożena Łazowskadr Piotr Łysońdr Paweł Milcarekks. dr Wojciech Sadłoń SACWSPÓŁPRACAIzabela JakubowskaPROJEKT OKŁADKI I OPRACOWANIE GRAFICZNELidia Motrenko-MakuchNa okładce zamieszczono fragment obrazu olejnego Jana MatejkiZaprowadzenie chrześcijaństwaMAPYRobert ChmielewskiWYKRESYHalina SztrantowiczELEKTRONICZNA REDAKCJA TECHNICZNA I ŁAMANIERobert Chmielewski, Lidia Motrenko-MakuchSKŁAD I OPRACOWANIE REDAKCYJNE TABLICBożena Gorczyca, Zofia WapniarekKOREKTALudwik Bielański, Anna Drewnik, Anna Gorzelana, Marzena Jędrzejewska, Izabela KrawczykDRUKZakład Wydawnictw StatystycznychPublikacja została przygotowana w Głównym Urzędzie Statystycznym we współpracy z Instytutem Statystyki Kościoła Katolickiego.Poglądy wyrażone w niniejszej publikacji są poglądami autorów poszczególnych rozdziałówi nie przedstawiają stanowiska GUS i ISKK.ISBN 978-83-7027-606-5Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 Polska. Treść licencji2PrzedmowaW 2016 r. mija 1050 lat od momentu, gdy Mieszko I przyjął chrzest. Z tej oka-zji powstała w Głównym Urzędzie Statystycznym jubileuszowa publikacja we współ-pracy z Instytutem Statystyki Kościoła Katolickiego. W kilkunastu monograficznychartykułach, wykorzystujących opracowania iźródłahistoryczne oraz wyniki badaństatystycznych, ukazuje ona rolę, jaką odegrało chrześcijaństwo w Polsce.Dzieje chrześcijaństwa oraz polskiej państwowości są ze sobąściślezwiązane.Przyjęcie chrztu przez Mieszka I było jednym z najistotniejszych wydarzeń w dzie-jach naszego kraju. Przez chrzest Polska stała się częścią zachodnioeuropejskiej cy-wilizacji chrześcijańskiej oraz znalazła się w kręgu kulturyłacińskiej.Trzeba jednakpodkreślić,żew późniejszych latach właśnie na terenie Rzeczypospolitejżylirazemchrześcijanie tradycjiłacińskieji greckiej, zachodniej i wschodniej, katolicy i prote-stanci.Począwszy od chrztu Polski Kościół i chrześcijaństwo splotły się nierozerwalniez polską tożsamością oraz państwowością, co było szczególnie widoczne w czasachzagrożenia i utraty niepodległości.Kościół katolicki był przez wieki nośnikiem nie tylko wiary, ale również polsko-ści,szczególnie w ostatnich trudnych dla Polski wiekach.Współczesnymi symbola-mi przenikania się polskości oraz katolicyzmu są wielkie postacie –św.Jan Paweł IIi Prymas Tysiąclecia kard. Stefan Wyszyński.Chrześcijaństwo w Polsce jest głęboko zakorzenione i przenika różne sferyży-cia społecznego, inspirując oraz współtworząc wiele ważnych instytucji. Istotneusługi społeczne, takie jak np. edukacja czy działalność charytatywna, sąświad-czone przez instytucje kościelne. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w obecnieobowiązującym w Polsce prawie: konstytucji z 1997 r., konkordacie i ustawach.Zgodnie z nimi, szanując wzajemną „niezależność i autonomię”, Kościół katolickioraz Rzeczypospolita Polska współpracują troszcząc się o „dobro człowieka” oraz„dobro wspólne”. Podobne relacje wiążą Rzeczpospolitą z innymi wyznaniami chrze-ścijańskimi.O roli chrześcijaństwa w Polsceświadczyteż szerszy, europejski kontekst. Od sa-mego początku chrześcijaństwo integruje Polskę z Europą. Z drugiej zaś strony przezwieki Kościół tradycjiłacińskieji greckiej splatały się ze sobą na terytorium Rzeczy-pospolitej,łącząc„dwa płuca Europy”, jak mówiłśw.Jan Paweł II.Wyrażamy wdzięczność autorom, redaktorom, grafikom, korektorom i dru-karzom za podjęcie się trudnego zadania przedstawienia tak rozległej tematykiw oparciu o dane statystyczne iźródłahistoryczne, z należną im oprawą graficzną.Jesteśmy przekonani,żeniniejsza publikacja przyczyni się do lepszego zrozumieniaroli i miejsca chrześcijaństwa w dziejach Polski oraz jego znaczenia dla polskiej toż-samości.Prezes Głównego Urzędu StatystycznegoPrzewodniczący Konferencji Episkopatu Polskiprof. dr hab. Janusz Witkowskiabp Stanisław GądeckiWstępMinęło 1050 lat i ponad 40 pokoleń od roku966, gdy Polacy zaczęli kształtować swój kraj i toż-samość w oparciu o tradycję chrześcijańską. Histo-ria Polski obfitowała zarówno w wydarzenia pełnechwały, jak i okresy trudne, w których nadzieję da-wała wiara wspierana przez instytucje Kościoła.Przez pierwsze dwa wieki polskiej państwo-wości Kościół tradycji łacińskiej stopniowo, się za-korzeniał wypierając wcześniejsze wierzenia po-gańskie. Wraz z przyłączeniem do Korony Króle-stwa Polskiego Rusi Halickiej przez króla Kazimie-rza Wielkiego w roku 1340, w granicach Polski zna-lazła się duża społeczność prawosławna. Małżeń-stwo króla Polski Jadwigi Andegaweńskiej (kano-nizowana w 1997 r.) z wielkim księciem litewskimWładysławem Jagiełłą oraz unie polsko-litew-skie: w Krewie (1385 r.), Horodle (1413 r.) i Lublinie(1569 r.) stworzyły podwaliny pod budowę wspól-nego państwa – Rzeczpospolitej Obojga Narodów.Wypracowano wówczas w Rzeczypospolitej mo-del pokojowego współistnienia nie tylko chrześci-jan: katolików (obrządku łacińskiego i obrządkówwschodnich), prawosławnych i protestantów, alei innych religii. Rozległa, wielonarodowa i wielo-wyznaniowa Rzeczpospolita znalazła się u szczytupotęgi w II połowie XVI i w I połowie XVII w. i cha-rakteryzowała się unikalną na tle ówczesnej Euro-py tolerancją religijną.Potop szwedzki i obrona Jasnej Góry przyczy-niły się do głębszego zespolenia polskości z ka-tolicyzmem, a stosunki międzywyznaniowe za-częły się pogarszać w wyniku wykorzystywaniaich do ingerencji w wewnętrzne sprawy Rzeczy-pospolitej przez kraje ościenne (Rosję, Szwecjęi Prusy). Upadek I Rzeczypospolitej w XVIII w. i roz-biory sprawiły, że katolicyzm stał się depozytariu-szem idei trwania narodu polskiego oraz opar-ciem w latach germanizacji i rusyfikacji. Po krót-kim okresie niepodległości w latach 1918–1939naród polski znów został pozbawiony niepodle-głego państwa w okresie II wojny światowej i naniemal 45 następujących po niej lat Polski niesu-werennej, rządzonej przez komunistów i pozosta-jącej w bloku sowieckim.W latach 1939–1945 Kościół dał schronienieprzed zagładą tysiącom polskich Żydów, a posta-wa św. Maksymiliana Marii Kolbego, który oddałżycie za współwięźnia, ojca rodziny w niemiec-kim obozie koncentracyjnym Auschwitz, stała sięwspaniałym, symbolicznym przykładem męczeń-stwa za wiarę.Po II wojnie światowej Kościół służył oparciemwolnościowym ruchom społecznym, w tym naj-większemu – „Solidarności” i walnie przyczynił siędo przemian ustrojowych w 1989 r., które umoż-liwiły stopniowe odzyskiwanie przez Polskę nie-podległości. Wielkimi postaciami Kościoła w Pol-sce w tym okresie byli: niezłomny prymas tysiąc-lecia – kard. Stefan Wyszyński, wielki papież Polak– św. Jan Paweł II oraz zamordowany przez komu-nistyczną SB – bł. ks. Jerzy Popiełuszko. Od 1989 r.Kościół aktywnie uczestniczy w trudnym procesiebudowania niepodległej Polski po upadku komu-nizmu i w integrującej się Europie.Dziś Polska jest krajem w zdecydowanej więk-szości katolickim. Pod tym względem odróż-nia się nie tylko od innych państw europejskich,ale i od I Rzeczypospolitej. Taka sytuacja wynika5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]