10405, - █▀ KSIĄŻKI [CZ3]
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
nieistniej�ce ko�cio�y krakowskieDokument ten zawiera wi�kszo�� informacji przedstawionych na stronie wwwkt�rej autorem jest Grzegorz Bednarczyk. Adres do korespondencji: bednargr@um.krakow.pl.�r�dmie�cieko�ci� �w. Ducha (duchak�w)Ko�ci� ten zbudowany zosta� na pocz�tku XIV w. (pierwsza wzmianka pochodzi z 1333 r.), obok ko�cio�a�w.Krzy�a. By� ko�cio�em szpitalnym - istnia� przy nim szpital pod takim samym wezwaniem, pocz�tkowoprzeznaczony na schronienie dla dzieci-podrzutk�w, a nast�pnie r�wnie� dla chorych (fizycznie iumys�owo).Szpital oraz ko�cio�y �w. Ducha i �w. Krzy�a nale�a�y do zakonu duchak�w, sprowadzonych tutaj w 1244 r.zPr�dnika przez biskupa Prandot� (pocz�tkowo jako ko�ci� przyszpitalny s�u�y� ko�ci� �w. Krzy�a).Dzia�a�ytam r�wnie� duchaczki, kt�re zajmowa�y si� kobietami oraz dzie�mi.W 1528 r. ca�y kompleks �w. Ducha sp�on��, ale szybko zosta� odbudowany, a szpital przeszed� w�wczaspodzarz�d w�adz miejskich. W XVII w. szpital zosta� rozbudowany dzi�ki �rodkom pozostawionym na ten cel wtestamencie przez biskupa Trzebickiego. Sk�ada� si� on z dw�ch skrzyde�, jednego wzd�u� ko�cio�a �w.Krzy�a(na p�noc od niego) oraz drugiego skierowanego w stron� ulicy Szpitalnej, nieco w kierunkup�nocnozachodnim- ko�ci� znajdowa� si� w po��czeniu tych skrzyde�, pomi�dzy ko�cio�em �w. Krzy�a a dzisiejszymTeatrem im. S�owackiego, nieco wysuni�ty w stron� ulicy Szpitalnej (nawiasem m�wi�c nazwa tej ulicypochodzi w�a�nie od szpitala �w. Ducha). W 1783 r. ko�ci� zosta� przekazany braciom emerytom, a w pi��lat p�niej zmar� ostatni z duchak�w. W 1789 r. prymas Poniatowski nakaza� te� odej�� stamt�dduchaczkom(zajmowa�y one dom przy ul. �w. Marka i �w. Krzy�a), ostatecznie usun�li je pruscy �o�nierze w 1794 r.Ko�ci� po usuni�ciu ksi�y emeryt�w (w 1807 przeniesiono ich do ko�cio�a �w. Marka) zosta�przebudowanyna cele mieszkalne i publiczne. Zburzono go w 1892 r. wraz z budynkami poszpitalnymi (szpitalprzeniesionona ul. Kopernika w 1879 r.) dla uzyskania placu pod budow� Teatru Miejskiego (dzi� im. J. S�owackiego)mimo oporu znakomitych niekiedy obywateli krakowskich (m.in. Jana Matejki, kt�ry zwr�ci� w�wczasdyplomhonorowego obywatela miasta Krakowa i zapowiedzia�, �e nie b�dzie w Krakowie wystawia� swychobraz�w).Wed�ug opisu z XVII w. by� to ko�ci� niewielki, murowany, z drewnian� sygnaturk� na dachu. Salaszpitalnaby�a po��czona �ukiem arkadowym z wn�trzem ko�cio�a, by chorzy mogli uczestniczy� w nabo�e�stwach.ko�ci� �w. Macieja i �w. MateuszaKo�ci�ek ten zosta� zbudowany w 1425 r. z fundacji ks. Stanis�awa Reya (Roya), proboszcza parafii �w.Szczepana. Sta� w p�nocno-zachodniej cz�ci dzisiejszego placu Szczepa�skiego, na p�noc od�wczesnegoko�cio�a �w. Szczepana. Przej�ty przez jezuit�w wraz z ko�cio�em �w. Szczepana. Zosta� on przez nichpowi�kszony, a kosztem okolicznych dom�w zbudowano przy nim nowicjat. By�a to w�a�ciwie kaplica,prostok�tna, z dzwonnic� i ma�� sygnaturk� na dachu. Po kasacie jezuit�w (1773) kompleks przej�aKomisjaEdukacji Narodowej, a po trzech latach w�a�cicielem zosta�o z kolei miasto. W 1801 r. zburzono ko�ci�ek.Pozosta�e budynki, w kt�rych od 1797 r. mie�ci�y si� koszary, rozebrano w 1809 r.ko�ci� �w. Marii MagdalenyPierwsze wzmianki o tym ko�ciele pochodz� z akt �wi�topietrza z lat 1323-25, p�niejsze ��cz� go z osob�biskupa Piotra Wysza, kt�ry nada� prebendy z niego �wie�o odnowionej Akademii Krakowskiej.Najprawdopodobniej ko�ci� powsta� w XIII w., za czym przemawiaj� roma�skie elementy wfundamentach.Znajdowa� si� przy dzisiejszej ul. Grodzkiej, naprzeciw ko�cio�a �w. �w. Piotra i Paw�a (dzi� jest to plac �w.Marii Magdaleny). W 1455 ko�ci� sp�on�� w ogromnym po�arze po�udniowej cz�ci Krakowa. Zosta�odbudowany. W XVI w. bardzo go zaniedbano, ale pe�ni� funkcje liturgiczne. W 1636 r. odrestaurowany iprzebudowany (by� mo�e w�wczas nast�pi�a barokizacja wn�trza i fasady). Znajdowa� si� w�wczas podopiek� kolegium prawniczego. Wed�ug plan�w z tego okresu by� orientowany, jednonawowy zprezbiteriumzamkni�tym prost� �cian�. W 1719 r. ponownie uleg� po�arowi, ale tym razem na odbudow� brak�opieni�dzy. Stopniowo popada� w coraz wi�ksz� ruin�. Zburzono go na prze�omie wiek�w (w 1809 lub 1811r.),a na jego miejscu postawiono dom, kt�ry sp�on�� w 1945 r.ko�ci� �w. Micha�a (�w. J�zefa i �w. Micha�a, karmelit�w bosych)Ko�ci� ten zbudowany zosta� na miejscu Malowanego Dworu T�czy�skich, kt�ry karmelici bosi otrzymaliodAndrzeja T�czy�skiego w 1610 r. Uko�czony zosta� w 1636 r. Spor� pomoc� przy budowie ko�cio�apos�u�y�Stanis�aw Lubomirski, natomiast gdy chodzi o architekta, istnieje podejrzenie, �e pracowa� tutaj MaciejTrapola (autor m.in. ko�cio�a w Wi�niczu Nowym). Karmelici przebywali tutaj do 1797 r., kiedy to na mocyreskryptu w�adz cesarskich musieli przenie�� si� do Czernej ko�o Krzeszowic. W gmachu poklasztornymutworzone zosta�o wi�zienie. Ko�ci� zlikwidowano w latach 1832-35, a w 1872 przerobiono na s�d.By� to niewielki budynek na rogu dzisiejszych ulic Poselskiej i Senackiej, jednonawowy, z transeptem.Nawapo bokach mia�a po dwie po��czone kaplice. Fasada z g��wnym wej�ciem znajdowa�a si� od strony ul.Senackiej. Od po�udnia przylega� do� klasztor, w kt�rego budynkach, po rewaloryzacji, znajduj� si� dzisiajMuzeum Archeologiczne i Muzeum Geologiczne.ko�ci� Naj�wi�tszej Marii Panny na ��obku (ad Praesepe, bernardyn�w)Pierwotnie na miejscu tego ko�cio�a, przy ulicy �w. Jana, istnia� od roku 1570 zb�r ewangelicki (tzw. Br�g).Zosta� on spalony podczas rozruch�w w 1591 r. i przej�ty przez kr�la. W 1622 r. kr�l odda� terenStanis�awowi Lubomirskiemu, a ten w 1624 r. bernardynom. W�wczas powsta� tu ko�ci� zbudowany "poprusku" (z drewna i ceg�y) przez braci Montelupich. Zosta� on zburzony w 1644 r. i na tym miejscuLubomirskiufundowa� nowy ko�ci� murowany, uko�czony w 1647 r. By� on niedu�y, jednonawowy. W 1635 i 1685w�asno�ci� zakonnik�w sta�y si� dwie s�siaduj�ce z nim kamienice (w stron� rogu ul. �w. Tomasza) - wnichznalaz�y si� pomieszczenia klasztorne. W 1788 r. bernardyni musieli opu�ci� ko�ci� i klasztor z nakazuprymasa Micha�a Poniatowskiego - zostali skierowani na Stradom, gdzie istnia� g��wny konwentbernardy�ski,spod kt�rego zwierzchno�ci "��obek" wyrwa� si� w ko�cu XVII w. Kr�tko w posiadaniu ko�cio�a bylibazylianie,a w 1797 r. wydany zosta� dekret cesarski, nakazuj�cy sprzeda� ko�cio�a. Kupi� go Maciej Knotz i przerobi�gow 1802 r. na ober�� "Pod W�gierskim Kr�lem". Po dokupieniu s�siedniej kamienicy od ul. S�awkowskiejbudynki zosta�y po��czone w "Hotel Saski". W miejscu ko�cio�a, na wyodr�bnionym potem pi�trzeodbywa�ysi� bale maskowe s�ynne w ca�ym Krakowie. Przez jaki� czas w budynkach stacjonowa� 2. Pu�k ArtyleriiPolnej. W 1913/4 r. pod sal� balow�, czyli r�wnie� na miejscu ko�cio�a, powsta� kinoteatr "Sztuka", dzisiajznajduje si� tu kino pod t� sam� nazw�.ko�ci� �w. PiotraPierwsza wzmianka o tym ko�ci�ku pochodzi z rachunk�w �wi�topietrza z lat 1325-27. Sta� na rogu ulicPoselskiej i Grodzkiej, nale�a� do kapitu�y krakowskiej. Sp�on�� w 1455 r. Na pocz�tku XVI w. zosta�odbudowany dzi�ki Maciejowi z Miechowa, a w 1624 r. zbarokizowano go. By� budowl� usytuowan� naplanieprostok�ta, z jednym o�tarzem i wej�ciem od strony ul. Grodzkiej. W ko�cu wieku XVIII zosta� uznany zaopuszczony i w 1786 r. nakazano go eksekrowa� i zburzy�. Zamkni�ty zosta� w 1791 r., ale nie zburzonogo.Budynek zosta� przebudowany na dom mieszkalny (dzisiejsza kamienica przy ul. Grodzkiej 38).ko�ci� �w. RochaKo�ci�ek ten znajdowa� si� w pobli�u dzisiejszego placu �w. Ducha i ul. Szpitalnej. Obok niego istnia�szpitaldla student�w ("ubogich scholar�w"), kt�ry zosta� p�niej przerobiony na przytu�ek dla dziadk�w i babekobs�uguj�cych ko�ci� Mariacki (znajdowa� si� on w dzisiejszym domu pod Krzy�em na rogu ul. �w. Marka iSzpitalnej). Szpital ten wyodr�bni� si� ze szpitala �w. Ducha w XV w. Ko�ci�ek zburzono w XVIII w.ko�ci� �w. Scholastyki (Zwiastowania Naj�wi�tszej Marii Panny i �w. Scholastyki,benedyktynek)Ko�ci� ten znajdowa� si� obok ko�cio�a �w. Krzy�a, na rogu dzisiejszych ulic �w. Marka i �w. Krzy�a.Zosta�zbudowany w 1648 dla benedyktynek ze Stani�tek (dzi�ki fundacji szlachcica Marcina �wiechowskiego).By�ko�cio�em niedu�ym, zbudowanym na planie prostok�ta, ze skromn� fasad� barokow�. W latach 1657-63toczy� si� sp�r miejscowych zakonnic z konwentem w Stani�tkach, spod kt�rego zwierzchno�ci te pierwszechcia�y si� uwolni�. Ostatecznie si� to nie powiod�o, zakonnice przewieziono z powrotem do Stani�tek.Odt�d dom s�u�y� tylko ksieni w przejazdach. W drugiej po�owie XIX w. budynki zniekszta�cono. U�ywanojejako magazyn miejski, p�niej przerobiono na szko�� (nb. Szko�� �e�sk� im. �w. Scholastyki).ko�ci� �w. Szczepana (jezuit�w)Ko�ci� ten sta� w po�udniowo-zachodniej cz�ci dzisiejszego placu Szczepa�skiego. Najstarsza wzmiankaonim pochodzi z pocz�tku XIV w., zbudowany zosta� za� w po�owie XIII w., a przez nast�pne wiekirozbudowywano go. Przy ko�ciele odnaleziono pozosta�o�ci cmentarza z prze�omu XII/XIII w., co mog�obyjeszcze bardziej cofn�� jego datowanie, jednak nie odnaleziono pozosta�o�ci jakichkolwiek fundament�wroma�skich. Najwcze�niejszy znany nam ko�ci� by� budowl� orientowan�, tr�jnawow�, halow�, zbudowan�na planie prostok�ta z w�szym prezbiterium. By� ko�cio�em parafialnym na pewno ju� w XIV w. i tak�ewtedy zanotowano przy nim szko�� parafialn�. Jego parafia w XVII w. obejmowa�a obok kilku ulic wKrakowie, tak�e jurydyk� Garbary, Kawiory, Krupniki oraz Biskupie, a tak�e Czarn� Wie�, Now� Wie�,�obz�w, Krowodrz�, Rz�sk�, Mydlniki i Bronowice Wielkie. Ko�ci� ten by� te� pierwszym punktem oparciajezuit�w w Krakowie dzi�ki sympatii proboszcza, a prawo patronatu nad nim uzyska� ten zakon w 15...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]