10631, - █▀ KSIĄŻKI [CZ3]
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Gerhard J. BellingerLeksykon Religii �wiataPrzek�adTadeusz Kachlak, Tomasz Pszczu�kowskiWIEDZA POWSECKrajeLiczbawyznawc�wWi�kszo��ludno�ci kraju% og�uwyznawc�w a.r. p.1. Tanzania(Afryka Wschodnia)8 050 000-11,82. Mozambik(Afryka Wschodnia)7 500 000-10,93. Madagaskar(Afryka Wschodnia)6 710 000-9,84. Nigeria(Afryka Zachodnia)6 710 000-9,85. Republika Po�udniowejAfryki1 820 000-2,76-43. Inne kraje37 694 000wi�kszo�� 3 x55,068 484 000wi�kszo�� 3 x100,0ADONISA KULT MISTERYJNYAFRYKA�SKIE RELIGIE PLEMIENNEAFRYKA�SKIE RELIGIE PLEMIENNEdo wsp�czesnych �M�odzie�owychreligii".Gdy si� chce uzyska� informacje zzakresu systematyki religii, mo�na jeodnajdywa� w artyku�ach w uk�adziegeograficznym wed�ug kontynent�w ikraj�w (np. �Europejskie religie") lubwed�ug podzia�u z jednej strony nareligie poszczeg�lnych lud�w orazartyku� �Plemienne religie", z drugiejza� strony na ��wiatowe religie".Poniewa� we wszystkich 170 ar-tyku�ach zachowano w miar� mo�no�citen sam uk�ad materia�u, mo�liwe jestsynoptyczne por�wnanie prezen-towanych religii. Ka�dy d�u�szy ar-tyku� - kr�tsze s� odpowiednio skom-prymowane - podaje na wst�pie defi-nicj� omawianej religii oraz dane sta-tystyczne dotycz�ce liczby jej wyzna-wc�w i zasi�gu rozpowszechnienia.W pierwszej cz�ci, historycznej,przedstawiona jest droga �yciowa jejza�o�yciela (w przypadku religii za�o-�onych) lub inicjatora, a nast�pnier�ne szko�y i kierunki wraz z ichza�o�ycielami i znacz�cymi postaciami.W cz�ci drugiej, systematycznej,zawarte s� podstawy nauki o bogulub bogach (w przypadku religii teis-tycznych), a w dalszej kolejno�ci za�o-�enia �wiatopogl�dowe i eschatologi-czne (w przypadku religii maj�cychna celu zbawienie), ponadto normy iwarto�ci etyczne. W cz�ci trzeciej,praktycznej, znajduje si� opis obrz�-dowo�ci zwi�zanej z etapami �ycia,�wi�tami, rytua�ami dnia powszedniego,z uwzgl�dnieniem rytua��w inic-jacyjnych, ofiar, modlitw i medytacji.Odzwierciedlenia danej religii w sztucei literaturze ukazane s� na przy-k�adzie r�nych form budownictwakultowego (tak�e w rzucie poziomym ipionowym) oraz cytat�w ze �wi�tychksi�g. W przypadku religii wyznawa-nych do czas�w obecnych zaprezen-towano ich g��wne pr�dy wsp�czesne(np. neoislam), w odniesieniu za� doreligii minionych wskazano na ichdzisiejsze oddzia�ywanie. Ka�dy wi�-kszy artyku� ko�czy si� chronologi�najwa�niejszych dat i wydarze� histo-rycznych.Wydany przez Droemersche Ver-lagsanstalt Th. Knaur Nachf. w Mo-nachium po raz pierwszy w 1986, poraz trzeci w 1992 przewodnik poreligiach �wiata spotka� si� z szerokimzainteresowaniem, tak�e mi�dzyna-rodowym, o czym �wiadcz� nie tylkolicencyjne wydania czterech dalszychfirm niemieckich i szwajcarskich, ale iju� dost�pne b�d� b�d�ce w przygo-towaniu przek�ady na j�zyki w�oski(Mediolan 1991), polski, serbsko--chorwacki i rosyjski. W wydaniu z1992 dokonano na podstawie �1992,Britannica, Book of the Year"(Chicago, Encyclopaedia Britannica1992) oraz �World Population Pro-spects 1990" (Nowy Jork, UN 1991)aktualizacji danych liczbowych doty-cz�cych zasi�gu wsp�czesnych religii iko�cio��w.Dortmund, czerwiec 1992W czasach hellenistycznych pocho-dz�cy z Syrii kult Adonisa (sem. adon,pan), umieraj�cego i zmartwychwsta-j�cego boga, rozprzestrzeni� si� napo�udnie i na p�noc od Byblos i Ap-haca. W mitologii greckiej Adonissta� si� synem Kinyrasa i jego c�rkiSmyrny (Mirry), kt�ra za spraw�Afrodyty zapa�a�a mi�o�ci� do w�as-nego ojca. Za ten wyst�pek zosta�aprzemieniona w kadzid�owiec; z tegodrzewa wy�oni� si� Adonis, pi�knym�odzieniec, kt�rego pokocha�aAfrodyta. Poniewa� Adonis zosta�jako dziecko oddany do wychowaniaPersefonie, nie chcia�a ona dobrowol-nie odda� Adonisa Afrodycie. ZeusA.r.p. to zbiorcza nazwa trady-cyjnych religii czarnosk�rej ludno�cir�nych ras, zamieszkuj�cej konty-nent afryka�ski; ich powstanie si�gaczas�w prehistorycznych (-> prehis-toryczne religie, -> plemienne religie).W Afryce �yje obecnie ok. 68 minwyznawc�w religii plemiennych (ok.73% og�u wyznawc�w tych religii na�wiecie): 45% w Afryce Wsch., 34%w Afryce Zach., 15% w Afryce P�d. i6% w Afryce �rodkowej. Stanowi�oni mniejszo�� (12,3%) w zestawieniuz chrze�cijanami (45,4%) i muzu�-manami (41,5%). Religie plemienneistniej� w 43 krajach Afryki. Wrazze zdobyciem Afryki P�nocnej iWschodniej przez Arab�w rozpocz��si� trwaj�cy od 642 r. do XIX w. okresdominacji islamskiej w Afryce.Europejska kolonizacja i chrze�ci-ja�ska dzia�alno�� misyjna zacz�y si�w Afryce w XV w. Portugalczycy,Holendrzy i Anglicy zak�adali u wy-brze�y kontynentu faktorie, od 1619podj�� decyzj�, by Adonis jedn� trzeci�roku sp�dza� u swojej przybranejmatki Persefony w �wiecie podziem-nym, a jedn� trzeci� roku u swojejukochanej Afrodyty na ziemi. O miejscupobytu przez pozosta�� trzeci� cz��roku m�g� sam zdecydowa� i wybra�Afrodyt�. Gdy Adonisa rozerwa� napolowaniu dzik nas�any przez Aresa,Afrodyta kaza�a, by z jego krwiwyros�y mi�ki wiosenne (r�yczkiAdonisa). Mit tego boga wegetacjioparty jest na szybkim rozkwitaniu iobumieraniu ro�linno�ci wiosennej.Symbolem corocznie zamieraj�cej iznowu o�ywaj�cej przyrody by�anastawione przede wszystkim na handelniewolnikami. Po 1850 europejskiepot�gi kolonialne: Francja, Anglia,Portugalia, Niemcy i W�ochy,podzieli�y mi�dzy siebie wi�ksz� cz��Afryki, cz�sto z pogwa�ceniem natu-ralnych granic mi�dzy plemionami iludami. Wzmo�ony nap�yw osad-�mier� i zmartwychwstanie Adoniiprzedstawiane podczas corocznyuroczysto�ci kultowych ku jego cz�a�obnych jesiennych zwi�zany z jego�mierci� i radosnych wiose nychupami�tniaj�cych jego powr do �ycia(Adonie). Za symbole staw ni� si� iprzemijania w przyrod; s�u�y�y przytym ogr�dki Adonis mi�dzywyhodowane w gliniany skorupachwcze�nie kwitn�ce ro�li: (por. Iz17,10) stawiano ma�e figui Adonisa.A.k.m. stanowi� cz�sto sp tykanymotyw malowide� na waza< orazzwierciad�ach etruskich, a tak narzymskich sarkofagach (�mier� z danaprzez dzika).nik�w pot�gowa� napi�cia mi�dzy ldno�ci� czarn� i bia��; wsp�cze�rprzejawem tych konflikt�w jest pr2zwyci�anie apartheidu w RepubliPo�udniowej Afryki.W XX w. czarni coraz silniej protstowali przeciwko infiltracji bia�yi iich dominacji, jednocz�c si� w ruclBudowla kultowa (abosomfie) suda�skich Murzyn�w Aszanti. Ghana8 Afryka�skie religie plemiennenarodowo-religijne i spo�eczno-reli-gijne, jak -> nkrumahizm w Ghanie,-> mau-mau w Kenii, -* amikalizmw Kongo.Nawi�zywanie do staroafryka�s-kich tradycji i rytua��w doprowadzi�odo zderzenia z nap�ywowym chrze�-cija�stwem i zmieni�o jego oblicze.Dokonywa�o si� to w dwojaki spo-s�b: albo nast�powa�a afrykanizacjachrze�cija�stwa pod wp�ywem daw-nych religii plemiennych, zw�aszczaw niezale�nych ko�cio�ach afryka�s-kich, cz�sto kierowanych przez pro-rok�w, albo powstawa�y samodzielne,nowe ruchy mesjanistyczne, jak-> kimbangizm w Kongo, ruch-> Harrisa w Liberii czy -� NazarethaChurch w Republice Po�udniowej Af-ryki. Nale�y tu tak�e uwzgl�dni� kultypowsta�e w Ameryce w�r�d potomk�wniewolnik�w murzy�skich, jak-> wudu na Haiti i -> umbanda wBrazylii.Obraz religii kontynentu afryka�-skiego jest wsp�cze�nie niezwyklezr�nicowany, z uwagi na r�norod-no�� struktur gospodarczych i spo�e-cznych oraz zawi�e procesy historycznei stosunki narodowo�ciowe. Afrykastanowi konglomerat plemion,lud�w i ras. Za ludno�� pierwotn�uwa�a si� Pigmej�w i Buszmen�w,pozostaj�cych na szczeblu my�listwa izbieractwa.Pigmeje (gr., ma�yjak pi��, karze�)s� to niskoros�e ludy koczowniczezbieraczy i my�liwych, zamieszkuj�cepuszcze podzwrotnikowe Republiki�rodkowoafryka�skiej. M�czy�nipoluj� przy u�yciu strza� i �uk�w,kobiety za� zbieraj� �ywno�� - owady iro�liny. Wierz� oni w boga-stw�rc�Chorum, kt�ry powo�a� do istnieniawidzialny �wiat i steruje zjawiskamina niebie. Jako b�g my�liwych przy-biera posta� t�czy, b�d�cej jego �u-kiem. Panu lasu i zwierz�t sk�ada si�ofiar� z upolowanego zwierz�cia.Ma��onkowie s� sobie r�wni podwzgl�dem prawa i �yj� ze sob� wzwi�zku monogamicznym.Buszmeni (nazwani tak przez Por-tugalczyk�w) s� ludem my�liwych izbieraczy zamieszkuj�cym Botswan�,Namibi� i Angol�, a niegdy� ca��po�udniow� cz�� Afryki. Bogiemmy�liwych jest u nich Huwe, a zwra-caj� si� do niego �ojcze". Gaunanatomiast jest tym, kt�ry powodujeszkody. Znany jest taniec w czasiesiew�w arbuz�w. Nie mniej s�ynnajest wysoko rozwini�ta sztuka Busz-men�w (malarstwo jaskiniowe i rytynaskalne), o charakterze magicz-no-rytualnym, tematycznie zwi�zana zmy�listwem. Bogiem przynosz�cymszcz�cie jest Cagn, kt�ry ma cechyszelmy.Hotentoci (holend. hotentots, j�ka�y)to nazwa w�drownego ludu my�-liwsko-pasterskiego zamieszkuj�cegoNamibi�, kt�ry sam siebie nazywaKhoi-Khoi (ludzie). Najwy�szej czcidoznaje b�g niebios i stworzeniaTsui-Goabi (zraniony w kolano). Jakob�g piorun�w i deszcz�w wspomagawzrost ro�lin. Wed�ug mitu w kolanozrani� go starszy brat i przeciwnik -Gaunab, pan zmar�ych.Najwi�ksz� cz�� ludno�ci tubyl-czej Afryki stanowi� Murzyni; nosiona nazw� Czarnego Kontynentu.Pod wzgl�dem j�zykowym Murzynidziel� si� na Bantu i suda�skich.W�r�d negroidalnych Bantu �rodko-wych przewa�a matriarchat, nato-miast w...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]