10825, - █▀ KSIĄŻKI [CZ3]
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Sylwester Wr�belPlacebbo"Efekt placebo"Sylwester Wr�bel"Psychologia i Rzeczywisto��" nr 3/2003Wst�p.W ostatnim stuleciu medycyna sta�a si� o wiele bardziej "naukowa", odst�piono od powszechnego stosowanianalewek, wywar�w i puszczania krwi, znanych ju�w staro�ytno�ci. Niemniej jednak lekarze i ich pacjenci nadal przypisuj� uzdrawiaj�c� moc niekt�rympreparatom i zabiegom, chocia� okazuje si�, �e niemaj� one terapeutycznego wp�ywu na okre�lone schorzenie (np. Szeroko rozpowszechnione i z medycznegopunktu widzenia bezsensowne stosowanie antybiotyk�ww walce z przezi�bieniem i gryp� czy chorobami wywo�ywanymi przez wirusy). Wiele bada�, (m.in.przeprowadzone przez Office Of Technology Assessment), sugeruje,�e tylko w przypadku 20% najcz�ciej stosowanych wsp�cze�nie lek�w ich skuteczno�� dowiedziona zosta�anaukowo . Pozosta�e preparaty natomiast nie by�yprzedmiotem test�w klinicznych, kt�re wyja�nia�yby jednocze�nie mechanizm dzia�ania. Nie oznacza to, �estosowanie ich nie przynosi korzy�ci - wprost przeciwnie.Jednak�e w cz�ci przypadk�w wynikaj� one z tzw. efektu placebo; sam akt poddania si� leczeniu - wizyta ulekarza lub za�ywanie tabletek - pomaga pacjentowiw powrocie do zdrowia.A wi�c mamy tutaj do czynienia z ogromn� si�� sugestii drzemi�c� w ka�dym cz�owieku i pozwalaj�c� mu nadokonywanie fizycznych zmian w organizmie za pomoc�jedynie psychomotoryki przejawiaj�cej si� w wierze na popraw� samopoczucia.Oto jeden z opisanych przyk�ad�w efektu sugestywnej manipulacji organicznej:"Kilka lat temu, po ca�odniowym prze�aju narciarskim przy niewielkim mrozie, zacz��em odczuwa� ostry b�l wdolnej cz�ci plec�w. Niemal umiera�em, zawi�zuj�cbuty. Wiedzia�em jednak, �e przyczyn� moich cierpie� nie jest �adna powa�na choroba, by�em wi�c przekonany,�e wkr�tce powr�c� do zdrowia. Dni jednak mija�y,a poprawa nie nast�powa�a. Poduszka elektryczna oraz rady przyjaciela cierpi�cego na przewlek�y l�d�wiob�l:"odpocznij, przygnij podbr�dek do klatki piersiowej,kiedy si� pochylasz", nie pomog�y. Po tygodniu mia�em tego dosy�. Zadzwoni�em do Gary�ego, mojego kuzynafizykoterapeuty. Kiedy w przesz�o�ci radzi�emsi� go w sprawach zapale� �ci�gien czy skr�ce� staw�w, jego pomoc zawsze okazywa�a si� skuteczna. By�empewny, �e zwracam si� do specjalisty. Gary jakzwykle by� autorytatywny i optymistycznie nastawiony. Po wys�uchaniu mojej historii i zbadaniu mniezidentyfikowa� grup� mi�ni b�d�cych przyczyn� dolegliwo�ci.Zaleci� przyk�adanie lodu do obola�ego miejsca, przepisa� zestaw �wicze� rozci�gaj�cych przykurczone mi�niei sugerowa� za�ycie Ibuprofenu. Kiedy wizytadobieg�a ko�ca, b�l plec�w nie ust�pi�, ale wiedzia�em ju�, jak go pokona�, i silnie wierzy�em, �e nast�pipoprawa. Poczu�em si� lepiej, cho� wci�� by�emobola�y. Unika�em stosowania Ibuprofenu (rozstraja mi �o��dek), ale przyk�ada�em l�d i z zapa�em �wiczy�em.Za ka�dym razem, gdy wykonywa�em te czynno�ci,czu�em prawdziw� satysfakcj�. W ko�cu naprawd� zaj��em si� sob�. Po dw�ch dniach b�l zmniejszy� si�, a potygodniu ca�kiem ust�pi�. Nie wiem, czy l�d i�wiczenia istotnie uleczy�y moje przykurczone i dotkni�te stanem zapalnym mi�nie, czy te� dolegliwo�ci i takust�pi�yby po tym samym czasie. Jestem jednakpewien, �e poszukiwanie i uzyskanie pomocy medycznej sprawi�o, i� poczu�em si� lepiej - mniej bezradny,mniej zbola�y i pe�en nadziei - a to z kolei przyspieszy�om�j powr�t do zdrowia" .Sp�r o placebo.Od 1955 roku wiedziano, �e stan pacjent�w cierpi�cych na r�ne choroby poprawia si� po rozpocz�ciu leczeniasubstancj� nieaktywn� farmakologicznie, czyliplacebo. W�wczas to niejaki Henry K. Beecher opublikowa� w Journal of the American Medical Associationprac� "The Powerful Placebo" (Si�a placebo). Napodstawie wynik�w 15 bada� klinicznych stwierdzi�, �e �rednio jeden pacjent na trzech odczuwa� po jegoprzyj�ciu popraw�.Cho� cz�� naukowc�w kwestionowa�a te wyniki, w �wiadomo�ci wielu lekarzy i zwyk�ych ludzi efekt placeboby� faktem a� do maja 1996 roku. W�a�nie wtedyPeter Gitzsche i Asbjirn Hrobjartsson z Kobenhavns Universitet poinformowali w New England Journal ofMedicine, �e "stosowanie placebo w praktyce lekarskiejnie ma uzasadnienia". Autorzy zebrali wyniki 114 opublikowanych bada� klinicznych, w kt�rych por�wnanostan zdrowia pacjent�w otrzymuj�cych placebo i nieleczonych. Po przesianiu liczb przez statystyczne sita nie zaobserwowano istotnych r�nic mi�dzy obiemagrupami. Media z entuzjazmem odnios�y si� do tychwynik�w, energicznie dezawuuj�c efekt placebo. "to oszustwo" - oburzano si� w Boston Globe. "wi�cej mit�wni� nauki" - pisano w New York Times. W ci�gukilku tygodni odnotowano nowy fakt medyczny: nikt ju� nie da si� nabra� na placebo. Najprawdopodobniej obieoceny - pozytywna i negatywna - s� nieprawdziwe.Stan pacjent�w uczestnicz�cych w badaniach klinicznych cz�sto z wielu powod�w ulega poprawie (lub odnosisi� takie wra�enie), niezale�nie od tego czy otrzymuj�lek, placebo, czy nic. S� jeszcze inne powody, by w�tpi� w twierdzenie du�skich naukowc�w. "wyniki ich prac�wiadcz� niezbicie, �e w leczeniu b�lu podawanieplacebo daje znacznie lepsze rezultaty ni� brak jakiejkolwiek terapii" - zauwa�a Walter A. Brown, psychiatra zBrown University. To twierdzenie wydajesi� wiarygodne - w 27 spo�r�d wspomnianych 114 bada� mierzono wp�yw placebo na b�l.Pozosta�e dane analizowano jednak zbiorczo, bior�c pod uwag� 39 innych przypad�o�ci, od niep�odno�ci iobgryzania paznokci po niezgod� ma��e�sk�, zaburzeniaorgazmu i nietrzymanie stolca. W ka�dym z nich z powodu zbyt ma�ej liczby pacjent�w nie da�o si� wyci�gn��konkretnych wniosk�w, z wyj�tkiem tego, �e wleczeniu niekt�rych chor�b z zastosowaniem placebo zauwa�ono lepsze efekty ni� w terapii innych. "jednoplacebo nie mo�e by� skuteczniejsze od drugiego,chyba �e nie s� one farmakologicznie oboj�tne - argumentuje Irving Kirsch, psycholog z University ofConnecticut. - nie ma sensu bada� si�y jego dzia�ania.Brown zgadza si� z tym pogl�dem: "gdyby przetestowa� penicylin� na 40 r�nych chorobach, otrzymano bytakie same wyniki. Jest ona skuteczna w leczeniuniekt�rych zaka�e�, ale nie zapalenia staw�w.Kirsch zwraca uwag�, �e inne metaanalizy wykaza�y dodatni wp�yw placebo na leczenie depresji, astmy inerwicy l�kowej. Ostatnio do listy tej do��czono chorob�Parkinsona. W po�owie sierpnia tego roku A. Jon Stoessl wraz ze wsp�pracownikami z University of BritishColumbia w Vancouverze doni�s� w Science, �ena skanach m�zgu pacjent�w z tym schorzeniem zaobserwowa� efekty terapii placebo. Neurolodzy ocenili zapomoc� pozytonowej tomografii emisyjnej aktywno��dopaminergiczn� uszkodzonego rejonu m�zgu u sze�ciu pacjent�w, kt�rym wstrzykni�to p�yn fizjologiczny lubapomorfin�, lek podobny do dopaminy. "po iniekcjiplacebo m�zgi chorych uwalnia�y tak� sam� ilo�� dopaminy (kt�rej st�enie w chorobie Parkinsona jestobni�one) jak po podaniu odpowiedniego lekarstwa".Leczenie depresji.W 1984 roku dokonano nieoczekiwanego odkrycia podczas bada� nad zaburzeniami biochemicznymiwyst�puj�cymi u os�b cierpi�cych na depresj�. Ot� oznaczonou grupy pacjent�w poziom kortyzolu - hormonu, kt�ry jest produkowany przez gruczo�y nadnerczowe. Upo�owy pacjent�w z ostrymi objawami depresji poziomtego hormonu we krwi jest podwy�szony. S�dzono, �e w tej grupie chorych leki antydepresyjne przynios� lepszeefekty ni� w grupie pacjent�w ze stwierdzonymprawid�owym poziomem kortyzolu we krwi. (Oczekiwano, �e osoby, u kt�rych zauwa�ono zaburzeniabiochemiczne, mog�yby lepiej zareagowa� na leczenie farmakologiczne.)Aby sprawdzi� to za�o�enie, naukowcy oznaczyli st�enie kortyzolu u pacjent�w, kt�rzy mieli wzi�� udzia� wbadaniach nad nowym lekiem antydepresyjnym. MihlyArat�, m�ody w�gierski psychiatra, podj�� si� opracowania wynik�w tych bada�. Po wst�pnej analizie rezultatyrozczarowa�y naukowc�w. Hipoteza si� nie potwierdzi�a;wszyscy pacjenci chorzy na depresj� reagowali r�wnie dobrze na leczenie farmakologiczne bez wzgl�du na to,jak wysoki by� wyj�ciowy poziom kortyzolu wich krwi. Zaobserwowano jednak inne r�nice. Pacjenci obj�ci byli programem badawczym z zastosowaniemtechniki podw�jnie �lepej pr�by: tylko niekt�rymchorym podano placebo - ani lekarze, ani pacjenci nie wiedzieli, kto otrzyma� lek antydepresyjny, a kto placebo,czyli nieaktywn� farmakologicznie substancj�.Kiedy Arat� przeanalizowa� rezultaty z grupy otrzymuj�cej placebo, by�y one zaskakuj�ce. Zwykle 30/40%pacjent�w maj�cych objawy depresji odczuwa popraw�po przyj�ciu placebo. Jednak w tym badaniu blisko po�owa spo�r�d 22 pacjent�w, u kt�rych stwierdzononormalny poziom kortyzolu, czu�a si� lepiej w wynikuotrzymania placebo. Z kolei spo�r�d dziewi�ciu chorych z podwy�szonym poziomem tego hormonu �aden nieodczu� poprawy. Powy�sze dane, potwierdzone p�niejtak�e przez innych naukowc�w, wskazuj�, �e pacjenci chorzy na depresj�, kt�rzy reagowali na leczenie placebo,mieli r�ne wyniki test�w biochemicznychod tych, kt�rzy nie odczuli takiej poprawy. R�nili si� r�wnie� pod innymi wzgl�dami.Osoby z ostrymi objawami depresji trwaj�cymi kr�cej ni� trzy miesi�ce prawdopodobnie odnios� najwi�kszekorzy�ci z leczenia placebo. Natomiast przewlek�aposta� depresji (objawy trwaj�ce d�u�ej ni� rok) raczej nie podda si� temu rodzajowi terapii.Pr�ba jednolitej definicji.Dzia�anie placebo nie ogranicza si� tylko do depresji czy innych chor�b psychicznych. Prze�omowe znaczeniedla bada� nad tym zagadnieniem mia�y prace Henry�egoK. Beechera z Harvard University przeprowadzone na pocz�tku lat pi��dziesi�tych. Wynika�o z nich, �e oko�o30/40% pacjent�w cierpi�cych na r�ne schorzenia,takie jak b�l, nadci�nienie t�tnicze, astma czy kaszel, odczuwa popraw� po przyj�ciu placebo.W niekt�rych przypadkach te...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]