10937, - █▀ KSIĄŻKI [CZ3]
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Polska Akademia NaukInstytut PsychologiiBogdan WojciszkePROCESY OCENIANIALUDZIWYDAWNICTWONakom � Pozna�1991Praca finansowana przez CPBP 08.02: �Spo�eczno-psychologiczne mechanizmy^ ofunkcjonowania i zmian osobowo�ci w spo�ecze�stwie wsp�czesnym". ^KorektaBo�ena Osada-WasietewskaProjekt ok�adkiGrzegorz Marsza�ekISBN 83-85060-32-4Ptinled in PolandWydawnictwo NAKOM, Pozna�, ul. Klasztorna 19. Nak�ad: 800 egz. Obj�to�� ark. wyd. 27,2; ark. druk. 1<Drukarnia TRD, Pozna�, ul. G�rczynska 14.rk. druk. 16,5.SPIS TRE�CIRozdzia� I. Istota i funkcje procesu warto�ciowania............ 71.1. Wszechobecno�� warto�ciowania.................... 71.2. Oceny, emocje i nastroje....................... 91.3. Warto�ciowanie a poznanie: jeden czy dwa systemy?.......... 121.3.1. Wt�rno�� zjawisk afektywnych wobec poznania.......... 131.3.2. Niezale�no�� afektu i poznania................ 141.3.3. Pierwotno�� afektu...................... 171.3.4. Jeden czy dwa systemy?.................... 231.4. Proces formu�owania ocen interpersonalnych.............. 261.4.1. Aposterioryczne i aprioryczne komponenty procesu oceniania ... 261.4.2. Deskryptywne i afektywne znaczenia informacji o osobie ocenianej . . 321.4.3. Kryterium ocen.....................� . . . 41Rozdzia� II. Afektywna tre�� informacji o osobie ocenianej........ 462.1. Ilo�ciowe modele integracji danych.................. 462.1.1. Ocena jako rezultat warunkowania - teoria Byrne'a....... "472.1.2. Ocena jako u�yteczno�� oczekiwana - teoria Fishbeina...... 482.1.3. Ocena jako rezultat algebry poznawczej - teoria Andersona ... 502.2. Posta� algebraicznej regu�y integracji znacze� afektywnych:sumowanie czy u�rednianie?...................... 552.2.1. Efekt wielko�ci zestawu informacji............... 552.2.2. Integracja informacji o zr�nicowanej intensywno�ciznaczenia afektywnego..................... 562.3. Sta�o�� i zmienno�� afektywnego znaczenia informacji......... 602.3.1. Efekty kontekstu........................ 622.3.2. Efekty kolejno�ci........................ 662.4. Podsumowanie: warto�� poznawcza ilo�ciowych regu� integracji..... 71Rozdzia� gil. Deskryptywna tre�� informacji o osobie ocenianej....... 773.1. Hierarchia deskryptywnych znacze� obserwowanego dzia�ania....... 773.2. Nadawanie pcrsonalistycznego znaczenia informacji o zachowaniu..... 813.2.1. Zr�nicowanie dost�pno�ci kategorii interpretacyjnych ......... 843.2.2. W�asno�ci przetwarzanej informacji............... 903.2.3. Kiedy w og�le dochodzi do atrybucji cech?............ 933.3. Deskryptywne i afektywne znaczenie zachowa�............... 983.3.1. Posta� zwi�zku mi�dzy deskryptywnym i afektywnym znaczeniemzachowa� wyra�aj�cych cechy.................... 983.3.2. Efekt Arystotelesa........................ 1023.4. Zr�nicowanie znaczenia dzia�a� na moralne i sprawno�ciowe....... 1093.4.1. Moralne i sprawno�ciowe znaczenie dzia�a�............. 1103.4.2. Integracja sprzecznych informacji................. 1213.5. Rola kategorialnych struktur wiedzy................... 1273.5.1. Oddzia�ywanie stopnia zgodno�ci ze schematem........... 1313.5.2. Pasywny rezonans afektywny.................... 1343.5.3. Aktywne generowanie oceny ze schematu ............... 1383.6. Podsumowanie............................... 141Rozdzia� IV. Stany afektywne oceniaj�cego podmiotu.............. 1444.1. Konsekwencje nastroju pozytywnego.................... 1454.1.1. Oceny i zachowania interpersonalne................ 1454.1.2. Przetwarzanie informacji..................... 1484.2. Konsekwencje nastroju negatywnego.................... 1514.2.1. Oceny i zachowania interpersonalne................ 1514.2.2. Przetwarzanie informacji..................... 1524.2.3. S�dy os�b depresyjnych ...................... 1544.3. Mechanizmy oddzia�ywania nastroju.................... 1604.3.1. Nastr�j jako czynnik aktywizuj�cy tre�� pami�ci.......... 1614.3.2. Nastr�j jako �r�d�o informacji.................. 1624.3.3. Nastr�j jako �r�d�o oznakowania afektywnego........... 16SRozdzia� V. Ocenianie ludzi jako proces sprawdzania hipotez........ 1715.1. Generowanie hipotez......................... 17j5.1.1. Rola pocz�tkowej informacji o osobie ocenianej......... 17;5.1.2. Rola postaw wobec osoby ocenianej............... 1715.1.3. Rola stereotyp�w i teorii osoby oceniaj�cej.......... 18<5.2. Wp�yw hipotez na poszukiwanie informacji............... 185.2.1. Strategie zbierania danych................... 185.2.2. Przebieg procesu zbierania danych............... 195.3. Wp�yw hipotez na analiz� danych i analizy danych na hipotezy...... 195.3.1. Zr�nicowanie przetwarzaniadanych zgodnych i sprzecznych z hipotez�............ 195.3.2. Wp�yw hipotez na interpretacj� danych wieloznacznych...... 2C5.3.3. Mechanizmy odrzucania danych sprzecznych z hipotez�...... 2(5.3.4. Mechanizmy pseudoakceptacji danych sprzecznych z hipotez� ... 2(5.3.5. Rewizja i trwanie hipotez................... 215.4. Wp�yw hipotez na wytwarzanie danych................. 25.4.1. Samospc�niaj�ce si� proroctwa................. 25.4.2. Przebieg procesu wytwarzania danych na przyk�adzie ocen szkolnych .. 2,5.5. Samoocenianie i hipotezy na temat w�asnej osoby........... 25.5.1. Weryfikowanie hipotezy o pozytywno�ci w�asnej osoby...... 25.5.2. Wp�yw d��enia do pozytywnej samooceny na ocenianie innych ... 2Rozdzia� VI. Podsumowanie - prawa rz�dz�ce ocenami............ 2Bibliografia............................... 2109110121127131134138141144145145148tsi" 151152154160161162169171171175178180183, 184. 192199199200205209213218218220225225230239243Rozdzia� IISTOTA I FUNKCJE PROCESU WARTO�CIOWANIA1.1. WSZECHOBECNO�� WARTO�CIOWANIALudzie potrafi� warto�ciowa� niemal�e wszystko - ka�dy napotkany obiekt i zdarzenie,ka�dego cz�owieka, jego cech�, post�pek czy decyzj�. Ludzie sk�onni te� s� to czyni� i todo�� niezale�nie od tego, czy dysponuj� du�� czy ma�� wiedz� o przedmiocie warto�ciowa-nia, czy orientacja w tym obiekcie ma charakter �wiadomy, czy te� automatyczny, wreszcie- czy ustosunkowanie do obiektu istotnie jest do czego� potrzebne, czy te� zb�dne,a nawet szkodliwe z punktu widzenia ich aktualnie realizowanych zada�. Prawdopodobniecz�ciej �wiat warto�ciujemy, ni� o nim my�limy, jak to zauwa�y� przed stu laty WilhelmWundt twierdz�c, �e cho� my�lenie nie zawsze towarzyszy uczuciom, uczucia zawszetowarzysz� my�leniu. Zapewne trudno wyobrazi� sobie istot� bardziej przera�aj�c� odcz�owieka, kt�ry pozbawiony by�by zdolno�ci i sk�onno�ci do warto�ciowania tego, co gootacza. Z drugiej jednak strony, trudno oprze� si� wra�eniu, �e ludziom cz�sto �y�oby si��atwiej i przyjemniej, a dzia�a�o skuteczniej, gdyby nieco rzadziej ustosunkowywali si� dowszystkiego, co pojawia si� na ich drodze, a przede wszystkim do swoich bli�nich.Najwa�niejszym zr�nicowaniem informacji spo�ecznych posiadanych i u�ywanych przezcz�owieka jest ich zr�nicowanie na dane pozytywne i negatywne, zar�wno wtedy, kiedydotycz� one innych ludzi, jak i siebie samego, sytuacji spo�ecznych, czy nawet oderwanychcech ludzkich. Najwa�niejszym rodzajem podobie�stwa dw�ch os�b jest podobie�stwonaszego w�asnego do nich stosunku (to w�a�nie podobie�stwo decyduje o zbli�onymcharakterze naszych s�d�w o tych osobach i naszych zachowa� na nich kierowanych).Analogicznie, najwa�niejsze podobie�stwa i r�nice mi�dzy cechami osobowo�ci dotycz�ich warto�ciowo�ci (Rosenberg i Sedlak, 1972), co decyduje o tym, �e najcz�stsz� podstaw�wnioskowania o cechach cz�owieka na podstawie innych, ju� znanych jego cech, jestpodobie�stwo ich warto�ciowo�ci (Schneider, 1973). O podobie�stwie codziennych,rutynowych epizod�w interpersonalnych decyduj� trzy wymiaryy to czy s� one przyjemne,czy nieprzyjemne, czy oznaczaj� s�abe, czy silne zaanga�owanie osobiste oraz czy podmiotwie, czy nie wie, jak si� w nich zachowa� (Forgas, 1982). Wreszcie sytuacje spo�eczneklasyfikowane s� jako podobne b�d� r�ne g��wnie w zale�no�ci od tego, jak s� odbieranez uwagi na swoj� afektywn� atmosfer�, co stwierdzono w odniesieniu zar�wno do,/ 1 lr\ I'<Lpowiedzmy, szwedzkich student�w (Magnusson i Ekehammar, 1973), jak i angielskichgospody� domowych (Forgas, 1982), czy ameryka�skich pacjent�w psychiatrycznych(Moos, 1968). Oczywi�cie, w �adnym z tych przypadk�w afektywne zr�nicowanie os�b, ichatrybut�w, zdarze� czy sytuacji nie jest jedynym zr�nicowaniem, na kt�re ludzie reaguj�,niemniej jednak nadawanie obiektom warto�ciowo�ci jest jednym z pierwszych i naj-cz�stszych zabieg�w, jakie cz�owiek na nich wykonuje (por. Reykowski, 1989), a r�nicawalencji jest najwa�niejszym pojedynczym zr�nicowaniem sens�w dowolnego rodzajuinformacji spo�ecznej.Istotnym powodem owej wszechobecno�ci warto�ciowania s� niew�tpliwie jego donios�efunkcje w regulacji ludzkiego zachowania. Zdobywaj�c orientacj� w swoim �wiecie, ludzienie tylko pragn� pozna� i zrozumie� rzeczywist�, obiektywn� jego natur�, ale r�wnie�usi�uj� zorientowa� si� w warto�ci poszczeg�lnych o...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]